NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De historische redevoering die de Amerikaanse president John F. Kennedy in juni 1963 hield in Berlijn, met de beroemde zin 'Ich bin ein Berliner', was ten dele geïnspireerd door de Nederlandse vice- voorzitter van de Europese Commissie, de Groninger boer en socialist Sicco Mansholt.

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 14 APRIL. De Amerikaanse president John F. Kennedy heeft een half jaar voor zijn dood Sicco Mansholt, destijds vice-voorzitter van de Europese Commissie, om politieke raad gevraagd voor zijn reis naar Duitsland in juni 1963, zo blijkt uit tot voor kort geheime notulen van een ontmoeting die beiden hadden op 9 april 1963 in Washington. ,,Sicco blijkt ongevraagd een voorbeeldtoespraak te hebben aangeleverd'', constateert Frank Westerman in zijn boek De Graanrepubliek, dat morgen bij uitgeverij Atlas verschijnt. ,,Als een souffleur van de geschiedenis fluistert hij Kennedy zijn tekst in.''

In de in 1992 vrijgegeven notulen van het gesprek in Washington staat dat Kennedy ,,uiteenzette dat er bepaalde beperkingen zijn aan wat hij, als president van de Verenigde Staten, in Europa kan zeggen, en dat hij om Mansholts reactie daarop vroeg''.

Uit dit document van het Witte Huis blijkt dat zowel Mansholt als de Amerikaanse president zich grote zorgen maakte over de nationalistische lijn van de Franse president De Gaulle, die kort tevoren de geplande toetreding van Groot-Brittannië tot de EEG heeft geblokkeerd. Tegen deze achtergrond dringt Mansholt er bij Kennedy op aan om in Duitsland te hameren op het belang van een ,,verenigd, democratisch Europa''.

,,Zonder De Gaulle gericht aan te vallen, zou de president kunnen uiteen zetten dat alleen een dergelijk Europa een volledige en doelmatige rol kan spelen'', zo wordt Mansholt in de notulen geparafraseerd.

In een uitgebreid schrijven van 13 mei 1963 komt de Groninger boer en socialist Mansholt op dit gesprek in Washington terug: ,,Toen ik u in Washington ontmoette, vroeg u mij bepaalde waarnemingen toe te sturen.'' De brief bevindt zich volgens de staf van de JFK-library niet tussen de gedeclassificeerde stukken, dat wil zeggen dat de brief nog geheim is.

Een doorslag van Mansholts schrijven van 13 mei 1963 bevindt zich in het tot 1 januari 2006 gesloten Mansholt-archief in Amsterdam, waartoe Westerman van de weduwe Henny Mansholt-Postel in 1997 toegang kreeg. Aanvullend onderzoek in de archieven van de JFK-Library in Boston leverde de bevestiging op.

Uit de toespraak die Kennedy op 25 juni 1963 in Frankfurt hield, daags voor zijn optreden in Berlijn, blijkt dat speechwriters van de president dankbaar van Mansholts 'waarnemingen' gebruik hebben gemaakt. Enkele passages uit de rede in de Frankfurter Paulskirche zijn direct te herleiden tot voorzetjes van Mansholt.

,,115 jaar geleden kwam de Duitse Nationale Assemblee, bekend als het Frankfurter Parlement, bijeen in dit gebouw'', zo legt Mansholt in zijn brief uit. ,,Het was het hoogst geleerde parlement dat de wereld ooit had gezien.'' Kennedy in zijn (uitgesproken) versie: ,,115 jaar geleden is hier in deze zaal een hoogst geleerde assemblee bijeen gekomen.''

Mansholt: ,,De Assemblee was bijeengeroepen met het doel een verenigd Duitsland op te richten.'' Kennedy: ,,Haar doel was een verenigde Duitse Federatie.''

Mansholt schrijft dat de samenstelling van deze assemblee de bron is van het geloof dat de Duitsers een volk van dichters en denkers zou zijn: ,,Onder haar leden bevonden zich honderd professoren, tweehonderd juristen en een groot aantal schrijvers, geestelijken, doctoren en historici.'' Kennedy zegt: ,,Haar leden waren dichters en professoren, juristen en filosofen, doctoren en geestelijken.''

Tot slot probeert Mansholt, een Europees federalist in hart en nieren, zijn punt te maken: ,,Als Amerika imperialistisch zou zijn, zou het noodzakelijkerwijs baat moeten hebben bij een verdeeld Europa, omdat het dan makkelijker zou zijn haar wil op te leggen aan de losse delen van het continent.''

Kennedy: ,,Het is niet in ons belang om te proberen (Europa) te domineren. Als dat het doel was, zouden we liever een verdeeld en zwak Europa zien, waardoor de Verenigde Staten in staat gesteld wordt zich met elk fragment afzonderlijk af te rekenen.''

Standaardwerken over het leven van JFK zijn vaag over de totstandkoming van de Berlijn-speech. Richard Reeves in President Kennedy en Thomas C. Reeves in A Question of Character suggereren dat Kennedy zijn toespraak ter plekke bedacht. Het zinnetje ,,Ich bin ein Berliner'' zou bedacht zijn door presidentieel adviseur James O'Donnel.

NRC Webpagina's
14 APRIL 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.