Nederlandse boeken te koop op Internet
Internetboekhandels azen op kennis van de smaak en de wensen van hun
publiek. Hoe bedreigend is dat voor klanten, boekhandels en uitgevers?
Illustratie Ingrid Bockting
door Jeroen van der Kris
Het lijkt de snelste manier om er achter te komen of uitgeverij De Bezige Bij ook een website heeft: je tikt de woorden 'bezige' en 'bij' in bij Ilse, een veelgebruikte Nederlandse zoekmachine op Internet. De computer combineert de twee woorden, maar wijst niet de kortste weg naar De Bezige Bij. In plaats daarvan verschijnt in beeld: ,,Boeken van de Bezige Bij kunt u kopen bij BOL.''
Boeken zijn de hamburgers van Internet. Zo vaak als je langs de snelweg de 'M' van McDonald's ziet, zo vaak kom je op het world wide web het logo tegen van de Amerikaanse Internetboekhandel Amazon.com. Een paar keer klikken op zo'n banner en je bent in 'earth's greatest bookstore'.
Amazon verkoopt (nog) geen Nederlandse boeken via Internet. Een andere multinational, het Duitse Bertelsmann, begon daar vorige week wel al mee. Bertelsmann Online (BOL) heeft een assortiment waar geen 'gewone' boekhandelaar aan kan tippen: 130.000 titels. Bestellingen, die 24 uur per dag kunnen worden opgegeven (op het Internet geen winkelsluitingstijdenwet), worden binnen twee werkdagen per post thuisbezorgd.
Moeten de traditionele boekhandelaren zich zorgen gaan maken over deze nieuwe vorm van concurrentie? ,,Het is geen hype'', zegt Ari Doeser, secretaris van de Nederlandse Boekverkopersbond, die 1100 van de 1500 Nederlandse boekhandelaren vertegenwoordigt. ,,Ik vind dat de boekverkopers, voor zover ze dat niet al doen, ontzettend snel op Internet moeten gaan zitten.''
Wie zoekt naar Nederlandse boekenwinkels op Internet staat verbaasd over het grote aantal dat daar al op te vinden is. Van kleine, gespecialiseerde handelaren als Anahata's Spiritual Shop (voor boeken over aromatherapie en Bachremedies) en de Strip & Tijdschriftenhandel Noord tot grote ketens als Standaard en Bruna. Op de site van de laatste firma kun je sinds vorige week 'ikke boeken' voor kinderen bestellen: als je een naam opgeeft dan wordt die 'ingevuld' in het boek. Zo kun je je eigen kind bijvoorbeeld laten meespelen met de Teletubbies.
Niet iedereen is al zover als Bruna, maar overal wordt hard gewerkt. ,,We wilden er zo snel mogelijk op in verband met de concurrentie'', zegt Sandra Piers van Libris over de provisorische site die deze keten vorige week heeft geopend. Het hoofdstedelijke Athenaeum gaat klanten binnenkort ook online bedienen. Onderdirecteur Bart Vlek: ,,Men verwacht dat van ons. Bibliotheken eisen het bijvoorbeeld van je dat ze rechtstreeks in je systeem kunnen.''
Het aantal boeken dat via Internet wordt verkocht, is op dit moment nog verwaarloosbaar; het gaat om tienden van procenten. Maar de toekomstverwachtingen zijn hooggespannen.
,,E-commerce is de handel van de toekomst'', zei Heinz Wermelinger, de baas van Bertelsmann Online vorige week bij de lancering van BOL in Nederland. Hij had staatjes meegenomen waaruit bleek dat er in 2001 in Europa voor 35 miljard gulden wordt verhandeld via Internet. Boeken zijn daarvoor bij uitstek geschikt: ze zijn uniform, makkelijk per post te verzenden en je hoeft er geen garantie op te geven.
De kracht van veel Internetboekhandels is ook hun zwakte. Doordat ze onbeperkte schapruimte hebben, kunnen ze een schier oneindig aantal titels aanbieden. Maar door dat enorme aanbod worden ze ook onoverzichtelijk. In plaats van speurend langs een kast te lopen, om daar af en toe een boek uit te pakken en in te kijken, moet je vaak titels, trefwoorden of auteursnamen intoetsen om te zoeken in een catalogus - het is alsof je aan het winkelen bent in een universiteitsbibliotheek. Ongezellig.
Snuffelen
Marketeers en programmeurs piekeren zich daarom suf hoe ze klanten op Internet ook zo veel mogelijk kunnen laten 'snuffelen' aan boeken. ,,Dat is nodig'', zegt Sandra Piers van Libris, ,,want uit onderzoek is gebleken dat 70 tot 80 procent van de mensen die een boekwinkel binnenlopen, niet weten wat ze willen kopen.'' Om de klant te helpen zoeken heeft Libris zijn website uitgerust met een 'emotionele database'. De bezoeker wordt niet gevraagd om een titel of auteursnaam, maar verzocht een aantal categorieën aan te kruisen: allochtoon, dood/afscheid, filosofisch, gnoom, het scheppen van een nieuwe wereldorde, literair, spannend of sensatie, in totaal zijn er 88 (ongebruikelijke) categorieën. Wie bijvoorbeeld kiest voor de categorieën licht romantisch, moeder/dochter en spiritueel krijgt als advies Lazaruskind van Robert Mawson aan te schaffen, maar ook Nicholas Evans' De Paardenfluisteraar of Mulisch' Twee vrouwen. ,,En als je op vakantie gaat naar Portugal en een literair boek over dat land wilt hebben, dan moet je dat op onze site ook makkelijk kunnen vinden'', zegt Piers.
Bertelsmann Online (BOL) maakt het de klant nog gemakkelijker om iets van zijn gading te vinden. Wie de BOL-site regelmatig bezoekt zal namelijk merken dat het aanbod van de boekhandelaar zich aanpast aan zijn smaak. 'Mijn boekenplank' staat er aan de rechterkant van het beeldscherm, met daaronder een aantal beschrijvingen van titels. Wat er op die persoonlijke boekenplank komt te staan, bepaalt de computer door te kijken waarvoor de klant in het verleden belangstelling heeft getoond: door boeken te kopen, door gebruik te maken van de mogelijkheid boeken een cijfer te geven of door een lijstje van favoriete schrijvers op te geven. ,,We houden ons natuurlijk aan de privacywetgeving'', zegt Rick van Boekel, managing director van BOL Netherlands. ,,Maar waar dat mogelijk is, maken we gebruik van gegevens van klanten om hen te helpen bij het zoeken naar boeken.'' De klant is niet verplicht aan BOL te vertellen wie zijn lievelingsauteurs zijn, maar als hij dat doet houdt de boekverkoper hem op de hoogte over die schrijvers. Van Boekel: ,,Als je van Klepzeiker houdt, dan krijg je een gepersonaliseerde newsletter per e-mail: de nieuwe Klepzeiker is uit!''
Het klinkt mooi: door slim gebruik te maken van computers kent de virtuele verkoper zijn klanten, net zoals de buurtwinkelier vroeger zijn klanten kende. (,,U koopt nu een boek van John Grisham. Misschien is David Baldacci dan ook iets voor u.'') En is het ook geen fraaie gedachte dat het op Internet vooral cultuurgoederen als boeken en cd's zijn die verhandeld worden en geen hamburgers? Alleen: is het wel rendabel om op deze manier boeken te verkopen? Het Amerikaanse Amazon.com is ermee uitgegroeid tot een enorm bedrijf, dat eind 1998 6,2 miljoen klanten had. De inkomsten van het bedrijf stegen vorig jaar, met meer dan 300 procent ten opzichte van het voorgaande jaar, tot 610 miljoen dollar. Maar Amazon maakt na vijf jaar nog steeds geen winst. ,,Als je het uitrekent op de achterkant van een sigarendoosje dan kan het ook helemaal niet wat ze doen'', zegt Mathijs Suidman, bij Bruna verantwoordelijk voor Internet. ,,Boeken met grote dozen naar winkels brengen, waar de consument ze zelf komt halen, die methode is bewezen rendabel. Het is niet logisch om te zeggen: ik ga boeken één op één distribueren, en dan ook nog voor een lagere prijs. En dat is precies wat Amazon doet.''
Een woordvoerder van Amazon.com - dat sinds kort ook in Engeland en Duitsland actief is - wil niet bevestigen dat het bedrijf ook plannen heeft voor een Nederlandse website. Maar, vertelt Suidman van Bruna, ,,we zijn vorig jaar in de Verenigde Staten geweest om met hen te praten over de mogelijkheid samen iets in Nederland te gaan doen. We waren in een vergevorderd stadium. Op het laatst ging het nog maar om één ding: who owns the customer. We wilden allebei de klantengegevens. Daarop is het afgeketst.'' Amazon wordt niet rendabel door op deze manier boeken te verkopen, denkt Suidman. ,,Maar uiteindelijk is het ze om iets anders te doen. Iedereen heeft het tegenwoordig over één-op-één-marketing. Nou, kijk maar eens thuis bij iemand in de boekenkast. Boeken vertellen heel veel over iemands persoonlijkheid. Amazon gaat straks geld verdienen aan het feit dat ze de klant kent.''
Druk op de knop
Het zijn niet de traditionele boekhandelaren die bang moeten zijn voor de concurrentie van buitenlandse Internetboekhandels, zegt Ari Doeser van de Boekverkopersbond. ,,Ik voorspel dat Amazon over tien jaar uitgever is. Ze hebben dan zo'n enorm bestand van klanten. Met één druk op de knop kunnen ze zien wat hun interesses zijn en daar op in spelen.''
Als blijkt dat boeken over tuinen plotseling erg populair zijn, zegt Mathijs Suidman, dan kun je twee dingen doen: boeken over tuinen in de etalage zetten of een leuk tuinsetje samen stellen en dat aanbieden aan degenen die daarin geïnteresseerd zijn. ,,Ik denk dat Amazon het laatste gaat doen.'' De eerste tekenen daarvan zijn al zichtbaar. Tijdens de feestdagen afgelopen december opende Amazon een 'giftshop' en begin dit jaar begon het bedrijf met de verkoop van drogisterijwaren via Drugstore.com.
,,Uitgeverijen denken nu: ha, leuk, dat BOL, want via Internet gaan er straks nog meer van onze boeken verkocht worden'', zegt Suidman. ,,Maar ze realiseren zich niet wat de gevolgen zijn. Bedrijven als Bertelsmann willen blijkbaar geen geld verdienen aan het via Internet verkopen van boeken, want dat kan bijna niet. Dus zullen ze hun marge ergens anders willen halen, namelijk bij de uitgevers. Straks stapt Bertelsmann naar De Bezige Bij en zegt: die Mulisch is wel een aardige auteur, daar neem ik 10.000 exemplaren van af, maar dan wil ik wel een stevige korting. Bertelsmann kan dat doen omdat het dan beschikking heeft over de namen van duizenden mensen die houden van Mulisch en omdat ze nog weten waar die wonen ook.''
Suidman verwacht zelfs dat boekverkopers een deel van het werk van uitgevers zullen gaan overnemen. ,,De ECI heeft dat al gedaan door Wilde Zwanen van Jung Chang samen met De Boekerij uit te geven. Je kunt je afvragen wie je straks de uitgever moet noemen. Ik verwacht dat een bedrijf als Bertelsmann de commerciële kant van het uitgeven voor zijn rekening zal willen nemen, degene zal zijn die het risico loopt. En dat de huidige uitgevers misschien de rest mogen regelen, zoals het redigeren, het maken van de omslag. Alle vervelende dingen dus, zoals uit eten gaan met een auteur.''
Bezorgsnelheid
De Nederlandse boekhandels die op Internet actief zijn willen zich onderscheiden door de snelheid waarmee ze bestelde boeken bezorgen. De prijsverschillen zijn miniem, omdat Internetboekhandels zich in Nederland moeten houden aan de vaste boekenprijs. Alleen de verzendkosten verschillen.
Soms is het de moeite waard om te kijken of boeken ook via het buitenland verkrijgbaar zijn. Een aantal Belgische bedrijven biedt via Internet ook Nederlandstalige literatuur en non-fictie aan. Zo heeft de Belgische firma Proxis regelmatig aanbiedingen van veelgevraagde boeken. Op dit moment bijvoorbeeld De Geruchten van Hugo Claus voor ƒ60,38, een flink verschil met de Nederlandse winkelprijs: ƒ85,-. Bij de prijs van Proxis komen nog wel verzendkosten (ƒ3,28 per boek, plus ƒ3,83 per order), maar zelfs dan is het aanzienlijk goedkoper. Meestal zijn de verschillen kleiner, of nul. Voor dat eventuele voordeel moet men dan wel de soms lange levertijd voor lief nemen.
Om de snelheid van een aantal Internetwinkels (Het Nederlandse Belboek, Boeknet, BOL, Bruna, het Belgische Proxis, en de Engelse vestiging van Amazon) te testen werd geprobeerd vorige week donderdag bij ieder van hen twee boeken te bestellen, die de afgelopen tijd ruim aandacht kregen in de media: Het laatste woord, de debuutroman van de Nederlandse advocate Gabi van Driem en De Uren van de Amerikaanse schrijver Michael Cunningham. Het boek van Van Driem, dat afgelopen vrijdag verscheen, was al te vinden bij BOL en Boeknet. Het boek van Cunningham was bij alle zes de boekhandels verkrijgbaar (bij Amazon de Engelse, dus gebonden, editie).
Het opgeven van een bestelling vergt steeds wat puzzelwerk, maar is geen echt probleem. Vijf van de zes bedrijven (alleen Bruna doet dat niet) sturen binnen een uur een e-mail terug om te bevestigen dat de order is geplaatst. Amazon stuurt later op de dag nog eens een mailtje om te laten weten dat de bestelling is verzonden.
Het pakketje van BOL arriveert, zoals beloofd binnen twee werkdagen. Met een dag meer doet Bruna ook waartoe het zich verplicht heeft (binnen vijf werkdagen). De bestelling van Amazon uit Engeland wordt na vier werkdagen bezorgd, nog voordat de pakjes van de resterende Nederlandse en Belgische firma arriveren. Hierbij moet worden aangetekend dat het Nederlandse Belboek zich vooral aanprijst als het bedrijf dat ieder gewenst boek uit elke uithoek in de wereld kan bestellen, en niet als de snelste leverancier. De boeken van Belboek, Boeknet en Proxis waren gisteren, een week nadat de bestellingen waren opgegeven nog niet gearriveerd. Van de boekhandels die wel binnen een week bezorgden is Amazon de enige die erbij vertelt hoe je het geleverde kunt ruilen. Het is ook de enige die met het pakketje een boekenlegger meestuurt.
9 APRIL 1999
|
De adressen van genoemde boekhandels zijn: www.bol.com, www.boeknet.com,
www.bruna.nl, www.libris.nl, www.belboek.nl, www.proxis.com,
www.amazon.com, www.amazon.co.uk (Engelse vestiging),
www.standaardboek.com.
Niet genoemd is: www.boekhandel.com. Een overzicht van Nederlandse boekhandels op Internet is te vinden op de site van de Stichting Speurwerk: www.speurwerk.nl |
( a d v e r t e n t i e s )
Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.