NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Schröder kan zijn eigen gang gaan

Oskar Lafontaine heeft na een kwade uitval van kanselier Schröder de handdoek in de ring gegooid. Schröder is een lastige rivaal kwijt en kan nu koerscorrecties aanbrengen en eindelijk zijn eigen beleid voeren - al moet hij daarvoor eerst zijn eigen SPD zien te winnen.

Door onze correspondent MICHELE DE WAARD

BERLIJN, 12 MAART. Het leven in de schaduw van Gerhard Schröder, de Duitse bondskanselier, was voor Oskar Lafontaine niet langer te verteren. Na ruim vier maanden regeren heeft de Duitse minister van Financiën er de brui aan gegeven.

Lafontaine - die zijn eigen Saarland als een Napoleon heeft geleid - wilde zijn hoofd niet buigen voor de 'mediakanselier', die zich volgens Lafontaine zou moeten schamen om zich in het glossy tijdschrift Gala te laten afbeelden met een kasjmier-jas van vierduizend mark in een land met ruim vier miljoen werklozen. En dat, terwijl Lafontaine zelf als intellectueel en wereldeconoom toch het juiste concept had om in Duitsland de sociale rechtvaardigheid te herstellen. ,,Als je in dit land beweert dat de lonen moeten worden gematigd, de belastingen voor ondernemers omlaag moeten en de kosten voor sociale voorzieningen moeten worden verminderd, ben je een ongekende expert'', hield Lafontaine eerder deze week in Berlijn schamper een zaaltje vol SPD- aanhangers voor. Maar dit neoliberale recept berust op ,,een denkfout'' en die was hij als minister van Financiën met zijn belastingpolitiek aan het herstellen. Meer geld voor gezinnen op kosten van het bedrijfsleven.

Moest deze Lafontaine, die weet wat goed is voor de Bondsrepubliek, zich een dag later de uitbrander van kanselier Schröder in een kabinetszitting laten welgevallen? Schröder had Lafontaine en de groene minister van Milieu, Trittin, een flinke schrobbering gegeven en indirect met aftreden gedreigd als 'bepaalde ministers' doorgingen met het voeren van een vijandige politiek tegen het bedrijfsleven. Schröder beleefde er ,,weinig plezier'' meer aan voortdurend achteraf beslissingen te moeten corrigeren. De Duitse pers noemde hem al laatdunkend de 'verbeterkanselier'.

Trittin heeft toegegeven, voorlopig. Maar de grote, ijdele Lafontaine, die zichzelf steeds heeft beschouwd als de betere kanselier, ging de uitbrander van Schröder te ver. Hij voelde zich de laatste maanden toch al gefrustreerd en in een isolement gedreven. Met zijn ideeën over een dirigistische hervorming van het internationale financiële stelsel, zijn kritiek op de geldpolitiek van de Duitse en Europese centrale bank en zijn interventionistische benadering van de economie kwam hij steeds meer alleen te staan. De kop in het Britse boulevardblad The Sun 'Is dit de gevaarlijkste man van Europa?' had Lafontaine eind november vorig jaar danig uit het veld geslagen, zeiden vertrouwelingen van de minister in Bonn.

Ook ergerde Lafontaine zich in hoge mate aan de steeds duidelijker eigen koers van de kanselier. De inhoudelijke meningsverschillen waren dermate ernstig, dat Schröder en Lafontaine nauwelijks meer met elkaar spraken. Zo moest Lafontaine herhaaldelijk uit de krant vernemen, dat Schröder voor bepaalde belastingwensen van het bedrijfsleven was gezwicht. Zo kon hij toch niet regeren, riep de SPD-minister kort geleden in kleine kring met een hoogrood gezicht. Zijn bereidheid ,,klappen te krijgen'' was beperkt.

Na de veeg uit de pan van Schröder in het kabinet, woensdag, was de maat vol. Er is meer dan alleen politiek, zo weet Lafontaine sinds de aanslag op zijn leven begin jaren negentig. Gisteren schreef hij de kanselier en zijn partij een kort briefje dat hij al zijn functies neerlegde. Zonder opgaaf van redenen. Lafontaine zegt de hele politiek vaarwel; hij treedt af als partijvoorzitter van de SPD en heeft zijn parlementsmandaat eveneens neergelegd.

Schröder en zijn kompanen kunnen opgelucht ademhalen. Europa ook. De dalende koers van de euro, die door Lafontaine werd toegejuicht, schoot onmiddellijk na het bekend worden van zijn aftreden omhoog. Met het vertrek van Oskar Lafontaine is een eind gekomen aan een maandenlange machtsstrijd, die Schröder het regeren behoorlijk lastig maakte. Toen hij als kanselier aan het werk ging, vond hij de nieuwste Stern op zijn bureau met als titel Der Chef. Op de cover stond niet Schröder, maar Lafontaine.

De verhouding tussen de twee partijbonzen gold al veel langer als problematisch. Terwijl Lafontaine een traditioneel linkse partijlijn voorstond en deze politiek ook als minister wilde uitvoeren, gold Schröder met zijn Neue Mitte als pragmatische vernieuwer, die het land als Genosse der Bosse met hulp van het bedrijfsleven aan meer economische groei en banen wil helpen. Het drammerige en belerende optreden van Lafontaine beperkte de speelruimte van Schröder in de economische wereld en Lafontaine's confrontatiekoers tegen de geldpolitiek van de Duitse en Europese Centrale Bank en de opeenstapeling van onvriendelijke rood- groene maatregelen tegen 'het kapitaal' leidden tot grote onzekerheid en woede bij het bedrijfsleven. Onlangs trokken 22 topondernemers bij Schröder persoonlijk aan de bel met een brief, waarin zij hun grieven uitten over de belastingplannen die hun vele tientallen miljarden extra zou kosten. Schröder moest telkens weer de overhaast in elkaar gedraaide belastingmaatregelen van de machtige minister van Financiën, maar ook de atoomplannen van minister Trittin, publiekelijk bijstellen na hevig verzet van ondernemers en vakbonden. De kanselier was alleen nog bezig met brandjes blussen. Bij zijn uitval, woensdag, wees Schröder op de opstandige stemming bij het bedrijfsleven en op demonstraties van 30.000 werknemers in de atoomindustrie. De boeren zullen de Europese hervormingen in het kader van Agenda 2000 niet accepteren. Er werd een front gevormd tegen de rood-groene politiek, dat volgens Schröder serieus moet worden genomen. We kunnen geen politiek bedrijven die tegen de meerderheid van de bevolking indruist, zei hij.

Met een terugvallende economische groei en ondernemers die liever in het buitenland investeren, ziet de kanselier zijn plannen om de hoge werkloosheid te verminderen in duigen vallen. Schröder blijft populair, maar de SPD is na ruim vier maanden regeren in de peilingen teruggezakt naar 37 procent en ingehaald door de CDU/CSU (42 procent). Met het vertrek van zijn lastige rivaal is voor Schröder de weg vrij zijn beloften om Duitsland te moderniseren waar te maken. Hij heeft vandaag het advies van zijn bewonderde leermeester Helmut Schmidt opgevolgd en ook het partijvoorzitterschap veroverd. De dubbele taak levert Schröder wel meer werk op, maar was een van de voorwaarden van Helmut Kohls langdurige succes als kanselier. De grote vraag is of de kersverse partijvoorzitter zijn SPD, die veel meer voor Lafontaine en zijn traditioneel linkse politiek warmliep, op zijn pragmatischer economische koers kan verenigen. Intussen sidderen de Groenen, die met het vertrek van Lafontaine hun belangrijkste steunpilaar in de coalitie verliezen. Te midden van de brokken die de rood-groene coalitie heeft aangericht lijkt het een uitgelezen moment voor Schröder zich ook van de lastige, groene coalitiepartner te ontdoen.

Toevallig valt het aftreden van Lafontaine samen met een compromis, dat de SPD gisteren met de liberale FDP bereikte over vernieuwing van het staatsburgerschap. Aanvankelijk ageerden de Groenen heftig tegen het compromis, dat de dubbele nationaliteit mogelijk maakt voor buitenlandse kinderen die in Duitsland zijn geboren maar op hun 23ste moeten kiezen. Maar vanmorgen zijn ze al door de knieën gegaan en lieten hun eis varen dat ook buitenlanders die al 30 jaar in Duitsland wonen een dubbel paspoort moeten kunnen krijgen.

Een coalitiewisseling is voor Schröder een riskante operatie. Na het gevoelige verlies van de geliefde partijvoorzitter zal de SPD een haar opgelegde samenwerking met de 'neoliberale' FDP als een klap in het gezicht beschouwen. Doorgaan met een aangeschoten groene partner lijkt voor Schröder vooralsnog de eerste optie. Maar met de fotosessies in dure jassen is het voorbij, waarschuwde een commentator. Arbeitskleidung ist angesagt.

NRC Webpagina's
12 MAART 1999

Carrière Oskar Lafontaine 1943 Geboren in Saarlouis. Opgegroeid bij de Jezuïeten. Na middelbare school studie natuurkunde. 1966 Lid van de SPD. 1976 Op 32-jarige leeftijd burgemeester van Saarbrücken. 1985 Minister-president van het armlastige Saarland; exponent van linkervleugel in SPD. Tijdens zijn regering achtervolgd door affaires, van ‘contacten met de onderwereld' tot het onterecht innen van anderhalve ton politiek wachtgeld naast zijn inkomen als premier. 1990 Ontsnapt als kanseliers-kandidaat van de SPD tegen Helmut Kohl (CDU) op het nippertje aan de dood bij een aanslag door een geestelijk gestoorde vrouw. 1995 Pleegt op partijcongres in Mannheim coup tegen SPD-voorzitter Rudolf Scharping en wordt prompt zelf partijvoorzitter. 1997 Langdurige onzekerheid over de vraag wie voor de SPD tegen Kohl zal aantreden: Lafontaine of Schröder, minister-president van Nedersaksen. 1998 Schröder wint overtuigend verkiezingen in Nedersaksen, wordt SPD-kanselierskandidaat. Na de verkiezingszege op 27 september benoemt Schröder Lafontaine tot minister van Financiën. Deze trekt tevens een deel van de macro-economie naar zich toe van het ministerie van Economische Zaken. 1999 Stapt op 11 maart plotseling uit de politiek: ontslag als minister, SPD-voorzitter en parlementariër, zonder opgaaf van redenen. Zijn vrouw, de econome Christa Müller met wie hij een boek over de globalisering schreef, liet enkele maanden eerder weten, dat het haar hartewens is met haar man ooit eens een grote boerderij te beginnen, met veel melkvee. ( a d v e r t e n t i e s )