NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

KANSELIER SCHRÖDER heeft gisteren twee overwinningen geboekt. Het vertrek van Oskar Lafontaine uit de Duitse politiek verlost hem van een rivaal met afwijkende ideeën. Het compromis dat minister Schily met de FDP sloot over een dubbelpas voor minderjarige buitenlanders neemt de oppositie de wind uit de zeilen en biedt tegelijkertijd zicht op een alternatief voor de Groenen, mochten die van de manier waarop de kanselier zijn eigen partij in het gelid zet toch nog onvoldoende onder de indruk raken. Dat is één voorstelling van zaken.

De andere is, vrij naar CDU-voorzitter Schuble, dat rood-groen na bijna vijf maanden regeren is mislukt. Volgens dit scenario heeft de coalitie snel haar cohesie verloren, zijn verschillende ministers met hun zeer persoonlijke voorkeuren op de loop gegaan, was de coördinatie vanuit het Kanzleramt ver te zoeken en moesten de bewindslieden Schröders ideeën uit de media vernemen. Regeren via de media is Schröder in eigen kring wel verweten. Maar zijn mediacharisma was nu juist de reden waarom de SPD Schröder na zijn verkiezingszege in Nedersaksen vorig jaar op het schild hief om eindelijk eens de oude rot Kohl uit de macht te verjagen. En dat deed hij.

De summiere mededelingen waartoe zowel Lafontaine als Schröder zich in eerste aanleg heeft beperkt, maakt de keuze voor een van beide scenario's niet eenvoudig. Op zichzelf stond de schraalheid van de voorlichting in geen enkele verhouding tot de nationale en internationale betekenis van het vertrek van minister van Financiën, partijvoorzitter en Bondsdaglid Lafontaine. De Duitse kiezer moest het doen met een pleidooi voor vrijheid, gerechtigheid en solidariteit (Lafontaine) en de belofte dat de problemen broederlijk zullen worden opgelost (Schröder), variaties op het thema: gaat u rustig slapen.

HET BESTE DAT van de ontstane toestand kan worden gezegd, is dat het niet slechter kan. De binnenlandse problemen (werkloosheid, vreemdelingen, de last van de deelstaten in het oosten) laten geen langdurige crisis toe. Het Duitse voorzitterschap heeft de Europese Unie oplossingen beloofd voor een aantal vraagstukken die destijds in Amsterdam zijn blijven liggen. Zonder die oplossingen kan Europa niet verder, gaat de dynamiek van integratie en uitbreiding verloren. Schröders team heeft door het interne gekrakeel veel tijd verloren. De al te lang uitgestelde gezondmaking van de Europese landbouw hebben de Duitsers praktisch aan de Fransen weggegeven, met als gevolg dat de top van Berlijn over twaalf dagen voor een niet meer te dichten begrotingsgat komt te staan.

Kanselier Schröder moet nu een nieuw begin maken. De politicus die zich wilde spiegelen aan een Clinton en Blair, die in Duitsland een Neue Mitte zocht, maar die maandenlang niet in staat was om zich de eigen partij-ideologen en de Groene scherpslijpers van het lijf te houden, die de gewoonte had ontwikkeld om schouderophalend aan tegenslagen voorbij te gaan, kwam deze week zichzelf tegen. In een kabinetszitting liet hij doorschemeren er genoeg van te hebben. Het bleek een ander die daaruit de consequenties trok.

HET VERTREK VAN 'Rode Oscar', de Napoleon van Saarland, heeft de financiële markten in jubelstemming gebracht. In het kielzog van de Duitse beurs schoten ook andere Europese beurzen omhoog. De euro veerde eveneens op van zijn eerdere dieptepunten ten opzichte van de dollar. Deze marktreacties onderstrepen hoe groot de financieel- economische schade is geweest die Oscar Lafontaine in zijn kortstondige ambtstermijn heeft aangericht.

Lafontaine werd een 'neokeynesiaan' genoemd. Kort en goed streefde de ex-minister van Financiën naar politieke sturing van de economie, herverdeling van inkomen en vergroting van de uitgaven. Hij was voorstander van loonstijgingen, zwaardere belastingen op het bedrijfsleven, hogere overheidsuitgaven en een zacht monetair beleid. Deze standpunten ontleende Lafontaine aan een economisch boek dat hij samen met zijn vrouw Christa Müller had geschreven. Ze brachten de minister in botsing met het Duitse bedrijfsleven, de Europese Centrale Bank (ECB) en met zijn Europese collega's. Alleen bij de Duitse vakbeweging, die vorige maand nog een biefstuk-CAO wist binnen te halen, kon hij op warme sympathie rekenen.

HET ANTAGONISME dat Lafontaine opriep, werkte averechts. Zijn bedoeling was om met verhoging van de consumptieve uitgaven de werkgelegenheid te stimuleren. Maar het aantal werklozen nam in de honderd dagen van Lafontaine toe en de economie maakte pas op de plaats. Grote Duitse ondernemingen in onder meer de verzekerings- en energiesector dreigden investeringen te schrappen en activiteiten naar het buitenland over te hevelen. Begin dit jaar schreven tweeëntwintig Duitse ondernemers een brandbrief aan kanselier Schröder om hun ongenoegen over het beleid kenbaar te maken. Het was een actie die deed denken aan een soortgelijke brief van Nederlandse ondernemers aan Joop den Uyl, een kwart eeuw geleden.

Voor de structurele oorzaken van de Duitse economische sclerose hield Lafontaine de ogen stijf gesloten. Hij wilde niets weten van vergroting van de flexibiliteit van de arbeidsmarkt, aanpassing van de verzorgingsstaat, van het zorg- en sociale zekerheidsstelsel. Integendeel, door bovenop de hoogste loonkosten ter wereld ook nog eens forse CAO-stijgingen aan te moedigen, bevorderde hij de export van Duitse banen.

In zijn dadendrang had Lafontaine buiten de nieuwe Europese werkelijkheid gerekend. Een essentieel element van het macro- economische beleid, de monetaire politiek, is overgeheveld naar de Europese Centrale Bank. Daar stuitte de Duitse minister op het gesloten blok van de centrale bankiers. Geïrriteerd door de aanhoudende politieke druk om de rente te verlagen en de oproepen voor een bindende koersverhouding tussen de dollar en de euro, haalde president Duisenberg enkele keren direct uit naar Lafontaine. De verzwakking van de euro sinds de introductie op 1 januari weet Duisenberg aan de politieke stampij uit Bonn.

MET HET AFTREDEN van Lafontaine is het boegbeeld van een beleid van consumptie, lastenverhoging en zachte munt van het Europese toneel verdwenen. Hierna kan de aandacht weer gericht worden op succesvollere vormen van beleid. En nu de politieke opponent is weggevallen heeft de ECB de handen vrij om volgende week donderdag een symbolische renteverlaging aan te kondigen.

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt in het buitenland.