NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

'Het gaat goed met het lezen'

'Literaire boeken zijn de best verkochte boeken in Nederland, niet streekromans of plantenboeken. ' Directeur Henk Kraima van de CPNB, organisator van de Boekenweek, keert zich tegen het doemdenken over lezen.

Door onze redacteur PAUL STEENHUIS

AMSTERDAM, 5 MAART. Sinds in 1996 het onderzoek Leesgewoonten van het Sociaal en Cultureel Planbureau verscheen, zit de schrik voor de ontlezing van de Nederlandse samenleving er flink in: uit dat onderzoek komt naar voren dat Nederlanders steeds minder vrije tijd besteden aan het lezen van kranten, tijdschriften en boeken. Het was voorpaginanieuws: 'Nederlander leest helft minder dan 40 jaar geleden' stond in deze krant. Dat is sindsdien het algemene beeld over het lezen in Nederland. Stemt dat de organisator van de 64ste Boekenweek, die volgende week begint niet somber? Nee. Henk Kraima, dit jaar twaalf en een half jaar directeur de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) vindt dat beeld 'onjuist'. ,,Door de media en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) wordt al jaren een negatief, cultuurpessimistisch beeld in stand gehouden over het lezen,'' vindt Kraima. Het SCP heeft in het onderzoek onderzoek gedaan naar het leesgedrag in de vrije tijd van de Nederlander tussen 1955 tot 1995. Het ging om zowel het lezen van tijdschriften, kranten als boeken. ,,En omdat de uitkomst was: de Nederlander besteedt minder vrije tijd aan die verschillende soorten lezen, wordt de conclusie getrokken dat het slecht gaat met het lezen in het algemeen. En dan staat ook al snel in de krant: het gaat slecht met boeken lezen.'' Kraima vindt dat ,,net zo'n reactie als sommige mensen hebben nu er in Amsterdam twee boekhandels dichtgaan. Dan roepen de cultuurpessimisten, op basis van die fragmentarische informatie: het gaat slecht met de boekhandels! Dat is niet waar. Het gaat goed met de boekhandels in Nederland. En met het lezen ook.''

Er wordt volgens hem steeds meer gelezen - en dan niet alleen maar teksten op internet of ondertitels van televisieprogramma's. Dat de 'beeldcultuur' de 'lees- of woordcultuur' verdringt, zoals vaak gesteld wordt, is volgens hem niet waar. Kraima: ,,Het leespatroon van Nederlanders is veranderd. Je kunt op je vingers natellen dat de mensen in de afgelopen veertig jaar, waarin Nederlanders steeds beter en langer opgeleid zijn, tijdens hun scholingstijd steeds meer zijn gaan lezen.'' Dat Nederlanders buiten hun vrije tijd steeds meer lezen, wordt wel genoemd in het SCP-onderzoek, maar dit zogenoemde 'utilitaire' lezen stompt lezers volgens het SCP af voor literaire teksten. Het zijn dit soort 'vreemde conclusies' die Kraima zich doen afvragen of het SCP het leesonderzoek niet eens kritisch door sociologen en andere wetenschappers moet laten doorlichten.

Als directeur van de stichting waarin de gezamenlijke uitgevers en boekverkopers verenigd zijn, is Kraima vooral in het lezen van boeken geïnteresseerd. ,,Door het goede onderwijs en de leesbevorderende werking van een uitgebreid netwerk aan bibliotheken gaat het heel goed met het boeken lezen.'' Dat blijkt uit de al maar groeiende boekenberg die verkocht wordt. ,,Er werden vorig jaar ongeveer 38 miljoen boeken verkocht in ons land. En al jaren stijgt de verkoop met zo'n drie procent. In tegenstelling tot wat cultuurpessimisten ons willen laten geloven zijn dat vooral literaire boeken, kinderboeken en spannende boeken. Het is een fictie dat de best verkochte boeken streekromans of boeken over tuinieren zijn. De cijfers weerspreken dat. De literaire auteur Connie Palmen verkoopt beter dan een schrijfster van romantische boeken als Leni Saris. Literaire boeken zijn de populairste boeken in Nederland. Het is ook niet zo dat mensen een populaire niet-literair boeken kopen in plaats van een literaire boek. Dat zag je bij de Montignac-rage. Mensen kochten een boek over afslanken én een roman: de literaire verkoop steeg ook tijdens de Montignac-verkooppiek. Als je bij de jaarlijks verkochte boeken ook de uitleningen uit de bibliotheken optelt dan mag je rustig stellen dat er meer boeken dan ooit gelezen worden in Nederland.''

Een boek kopen is niet hetzelfde als een boek lezen, geeft Kraima toe. ,,Maar de stijgende verkooptrend houdt al jaren aan. En als mensen alleen maar boeken zouden kopen en er niets mee zouden doen, dan zou na een jaar of drie die markt toch inzakken. Nederlanders lezen steeds meer literatuur en dat is ook logisch, want ze zijn steeds beter opgeleid en hoe beter iemand opgeleid iemand, hoe meer hij in literatuur geïnteresseerd is, blijkt uit onderzoek.'' Maar de jongeren dan? Uit het planbureau-onderzoek en volgens het landelijk platform voor leesbevordering de Stichting Lezen, lezen jongeren steeds minder. Kraima wil ook die sombere geluiden relativeren. ,,Tachtig procent van de Nederlandse kinderen van tien jaar gaat eens in de drie weken naar de bibliotheek. Als ze lezen niet leuk zouden vinden, zouden ze dat niet doen.'' Uit onderzoek tijdens de vorige Kinderboekenweek, blijkt ook dat de meeste allochtone jongeren hetzelfde leesgedrag vertonen als autochtone kinderen. Als de zaken er zo rooskleurig voorstaan, is het dan nog wel nodig dat de CPNB Collectief Propaganda maakt voor het Nederlandse Boek? ,,Wij blijven het als onze taak zien om jonge en volwassen lezers te wijzen op interessante en goede boeken'', zegt Kraima. ,,Met de Boekenweek, de Kinderboekenweek en de Maand van het Spannende Boek brengen we al jaren de categorieën literatuur, kinderboeken en spannende boeken onder de aandacht. Juist voor die drie genres is de verkoop de laatste jaren enorm gestegen. Je kunt mensen wijzen op schrijvers die goed zijn maar nog niet zo bekend, zoals dat het geval was met F. Springer, die sinds hij het Boekenweekgeschenk in 1990 schreef een veel groter publiek heeft. Je moet niet stoppen met kwaliteit onder aandacht van de mensen te brengen en daarnaast moet je ook niet uit het oog verliezen wat lezers beweegt, wat de markt wil. Wij bewandelen beide wegen, met publieks- en kwaliteitsprijzen. Met Boekenweekthema's die aanspreken en aansluiten bij wat onder schrijvers leeft. Volgens mij heeft die aanpak een goed effect.''

NRC Webpagina's
5 MAART 1999

( a d v e r t e n t i e )