NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De verhoren in de Bijlmerenquête gaan deze week over de eventuele risico's voor de gezondheid van bewoners en hulpverleners tijdens en direct na de ramp.

Door onze redacteuren HARM VAN DEN BERG en
FLORIS VAN STRAATEN

DEN HAAG, 5 MAART. De weersomstandigheden op 4 oktober 1992 waren gunstig. Een harde noordoostenwind joeg de kwalijke dampen snel naar grote hoogten. Daarover waren de onderzoekers het vanmorgen voor de parlementaire enquêtecommissie roerend eens. Op andere punten liepen de meningen flink uiteen, waarbij opviel dat de enkele onderzoeken in opdracht van de overheid steeds uitmondden in vooral geruststellende conclusies.

Zo heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vorig jaar in een (modellen)onderzoek naar de effecten van de brand geconcludeerd dat noch de verbranding van het uranium uit het toestel, noch de vorming van (kankerverwekkende) dioxines groot risico heeft opgeleverd voor de hulpverleners. Dit werd vanmorgen betwist door de chemicus L. van der Kooij van het onderzoeksbureau DHV, die door de enquêtecommissie in januari van dit jaar was benaderd om een contra-expertise uit te voeren. Het bureau heeft hiervoor de hulp ingeroepen van Duitse deskundigen die ervaring hebben met het analyseren van grote branden. Volgens Van der Kooij hadden de brandweermannen in ieder geval persluchtmaskers en handschoenen moeten gebruiken. Het gevaar was volgens hem ook niet geweken toen de eerste twee grote vuurkolommen waren gedoofd. ,,In de smeulfase zijn risico's aanwezig. De stoffen verbranden minder volledig; juist dan ontstaan bijvoorbeeld dioxines'', aldus Van der Kooij. Hij was het wel eens met RIVM-medewerker R. Smetsers dat noch de verbranding van uranium, noch de ruim 200 kilo DMMP, de grondstof voor het zenuwgas Sarin, als deel van de lading veel risico heeft opgeleverd. DMMP verbrandt al bij een temperatuur onder de honderd graden. Maar volgens Van der Kooij moet wel worden bedacht dat het een toxische stof is die zelf ook op het zenuwstelsel werkt. Beide onderzoekers konden de commissieleden Singh Varma en Augusteijn geruststellen dat de drie grondstoffen voor Sarin in de brandhaard niet spontaan het zenuwgas kunnen hebben gevormd.

Tijdens de gisteren gehouden verhoren werd duidelijk dat zich vijf, zes jaar na de ramp steeds meer mensen uit de Bijlmer melden met klachten over hun gezondheid, maar dat tot halverwege vorig jaar de inspectie voor de volksgezondheid in Rijswijk ernstige twijfel hield over het nut van een grootscheeps onderzoek. Plaatsvervangend hoofdinspecteur voor de volksgezondheid H. Plokker trachtte gistermiddag duidelijk te maken hoe dit kwam. Volgens hem was er ,,steeds weer discussie over het doen van een ongericht lichamelijk onderzoek''. De hoofdinspectie won hierover volgens Plokker ook advies in bij andere deskundigen. ,,En die zeiden dan dat je bij zo'n ongerichte aanpak altijd vijf of tien procent klachten vindt, zonder dat er een verband met de vliegramp is te leggen''.

De grote onrust die een dergelijk onderzoek teweeg zou brengen, vormde volgens Plokker een reëel gevaar, terwijl tegelijkertijd het nuttig ,,geruststellend effect'' twijfelachtig was. In 1995 en volgende jaren werd er vanuit de Tweede Kamer aangedrongen op een medisch onderzoek van de bewoners rond de rampplek. Waarom is het er nooit van gekomen, wilde de commissie van Plokker weten. ,, Bij de afweging is de balans steeds doorgeslagen naar de overtuiging dat een ongericht onderzoek niet moest''. Vooral het bestuur van het AMC zag was die mening toegedaan, meldde Plokker.

Een andere factor was dat er te weinig bekend was over de lading. De enquêtecommissie bleek het daar niet mee eens en wees op de grote hoeveelheid vrachtbrieven die bijvoorbeeld in 1996 naar de Tweede Kamer zijn gestuurd en waarop diverse chemische stoffen stonden vermeld. De hoofdinspecteur moest toegeven dat de ministers van VROM en Verkeer en Waterstaat de beantwoording van eerdere vragen uit de Tweede Kamer over de effecten van de lading op de menselijke gezondheid en over de gevaren waaraan hulpverleners hadden blootgestaan, voor hun rekening hadden genomen zonder te overleggen met de minister van Volksgezondheid. Wat de commissie vooral stoorde was dat bij de afwijzing van het grote medische onderzoek steeds werd verwezen naar een korte rapportage van de GG en GD van Amsterdam uit 1994. Daaruit bleek toen dat huisartsen in het geheel geen klachten hadden gehoord die te herleiden waren naar de ramp.

Pas in de loop van 1998 begonnen in het AMC de voorbereidingen voor een serieus medisch onderzoek. Waarom toen wel, vroeg de commissie aan Plokker. ,, Omdat in de afgelopen tijd duidelijk is geworden dat de angst en onzekerheid zo groot zijn dat daarmee de nadelen zijn weggevallen'', aldus de hoofdinspecteur. In dit onderzoek zal ook gekeken worden naar het bloed van de slachtoffers.

De psychiater B. Gersons deelde de commissie desgevraagd mee dat er zeker honderd mensen lijden aan posttraumatische stress-stoornis (PTSS) als gevolg van de ramp. De gevolgen voor deze groep zijn ernstig, al is de kwaal in gemiddeld zestien behandelingen wel onder controle en beheersbaar te maken. ,, Maar de concentratie keert nooit helemaal voor 100 procent terug'', aldus de hoogleraar psychiatrie.

Auto-immuunziekte zeldzaam bij de man

Bij vier betrokkenen van de Bijlmerramp zijn zeldzame auto-immuunziekten geconstateerd. Er komt een onderzoek.

Door onze redacteur WIM KÖHLER

ROTTERDAM, 5 MAART. De inspecteur voor de gezondheidszorg dr. H. Plokker kondigde gisteren voor de enquêtecommissie aan dat de inspectie alsnog een lichamelijk onderzoek zal aanbieden aan mensen die zich ongerust maken over hun gezondheid na de Bijlmerramp. Daarbij wordt zeker gelet op de aanwezigheid van auto-immuunziekten, nu er vier bij de Bijlmerramp betrokken mensen zulke ziekten hebben opgelopen.

Oktober vorig jaar liet de inspectie de kans op zo'n onderzoek nog lopen. Toen legde de aan het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam verbonden pathologiehoogleraar dr.J.J. Weening de inspecteurs de eerste twee patiënten voor - een bewoner en een sloper. Weening, die vanmiddag voor de enquêtecommissie getuigde, drong in die brief aan op bloedonderzoek bij mensen uit het rampgebied, ,,gelet op het feit dat systemische auto-immuunziekten kunnen ontstaan na wisselende intervalperioden na blootstelling aan toxische stoffen''.

Een paar dagen later was het de Raad van Bestuur duidelijk dat de inspectie niets zou doen uit angst voor onrust. Het AMC heeft toen de eigen artsen en huisartsen in de Bijlmer ingelicht over de twee patiënten. De krant Het Parool schreef erover en dat nieuws leverde twee nieuwe patiënten (een Bijlmerhulpverlener en een bewoner nabij de ramp) die allebei na de ramp de auto-immuunziekte systemische lupus erythematosus (SLE) hadden gehad. Auto-immuunziekten zijn aandoeningen waarbij het afweersysteem zich tegen organen of weefsels van het eigen lichaam keert. Reuma en psoriasis zijn de bekendste voorbeelden van auto-immuunziekten. Daarbij is het afweersysteem actief tegen gewrichtskraakbeen of huid. SLE is een ziekte die vaak dodelijk verloopt, in 9 van de 10 gevallen bij vrouwen voorkomt, en waarbij vitale organen of spieren worden vernietigd door het afweersysteem. De oorzaak van SLE blijft meestal onbekend, maar soms is ongebruikelijke blootstelling aan chemicaliën aanwijsbaar. Dan bestaat bij behandeling een goede kans op herstel. Dat deze zeldzame ziekte bij drie mannen voorkomt die aan de brand en de resten van de Bijlmerboeing blootstonden is nauwelijks aan toeval toe te schrijven. Goed gedocumenteerd is SLE bij mijnwerkers die bloot stonden aan silicaten (kwartsdeeltjes). SLE kan worden vastgesteld met een tweetrapstest op de aanwezigheid van bepaalde afweerstoffen in het bloed. De eerste is een screening op afweerstoffen tegen bestanddelen van de celkern, de tweede kijkt naar afweerstoffen tegen DNA.

Een vierde patiënt leed aan het nog zeldzamer Churg-Strauss vasculitis, een ontsteking van de slagaderwand. De klachten begonnen bij hem in 1996 met astma, spierzwakte door zenuwafwijkingen, gewrichtsontstekingen, paarse huidbloedinkjes en toename van een bepaald soort afweercellen (eosinofielen) in zijn bloed. Ook bij het Churg-Strauss-syndroom is soms contact met ongebruikelijke chemicaliën aanwijsbaar.

NRC Webpagina's
5 MAART 1999

( a d v e r t e n t i e )