NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MAX CHRISTERN
Singapore's oud-premier Lee Kuan Yew, een van Azië's meest gerespecteerde politici, kreeg een paar maanden geleden van een journalist de vraag voorgelegd hoe groot hij de kans achtte dat de situatie in buurland Maleisië uit de hand zou lopen na het ontslag en de arrestatie van vice-premier Anwar Ibrahim. ,,Ik denk niet dat het in Maleisië net zo zal gaan als in Indonesië'', zei Lee. ,,Maar laten we niet vergeten hoe snel in multi-raciale samenlevingen de gemoederen verhit raken (...). Een aanleiding is vaak snel gevonden. Singapore's ernstigste rassenrellen ooit werden aangewakkerd door een rel rond een 13-jarig Nederlands meisje.''

Dat meisje was Maria Hertogh, geboren in 1937 in Indonesië. In 1950 was zij het middelpunt van een juridisch gevecht in Singapore tussen haar Nederlandse ouders en haar Maleisische adoptiemoeder. De zaak zorgde voor veel ophef in Singapore, dat toen nog tot Maleisië behoorde en net als de rest van het land onder Brits gezag stond. Nadat een Britse rechter uiteindelijk Maria toekende aan haar Nederlandse ouders en het meisje haar pleegmoeder moest verlaten, braken in het centrum van Singapore felle gevechten uit. Boze moslims vielen christenen aan en staken auto's en winkels in brand. Na zes dagen van bloedige rellen werden achttien doden en ruim tweehonderd gewonden geteld.

Maria Hertogh heeft het destijds allemaal in een waas beleefd.

Ze had haar hele leven in Indonesië en Maleisië gewoond. De eerste vijf jaar gewoon bij haar ouders, die voor het werk van haar vader, een KNIL-militair, naar Indonesië waren verhuisd. Kort na het uitbreken van de oorlog werd vader Hertogh door de Japanners opgepakt en naar een interneringskamp gestuurd. Moeder bleef achter met de kinderen, met wie ze introk bij familie in de buurt.

Daar ontmoette Maria een Maleisische vrouw, Chi Aminah, bij wie het meisje zich zeer op haar gemak voelde. De oorlog, geldgebrek en het feit dat Maria geen makkelijk kind bleek, zouden haar moeder er toe hebben gebracht haar dochter over te dragen aan Aminah, bij wie Maria, eerst in Indonesië en later in Maleisië, heel gelukkig was. Het rooms-katholieke meisje, dat al snel beter Bahasa dan Nederlands sprak, had een heerlijke jeugd in een moslimcultuur. Maar daaraan kwam abrupt een einde toen Maria's vader, die de oorlog had overleefd, haar via een Britse ambtenaar op het spoor kwam en zeer tegen de zin van Maria en haar pleegmoeder, terugeiste bij zijn familie in Bergen-op-Zoom. Het tienermeisje werd een machteloze speelbal in een strijd met veel religieuze en koloniale elementen.

De makers van het De Affaire besloten Maria, die intussen Bertha Hertogh heet, vorig jaar mee terug te nemen naar waar haar leven zich destijds heeft afgespeeld. Het voor het eerst dat de inmiddels 63-jarige vrouw terugkeerde in het decor van haar jeugd. Voor haar ogen draait ze de film van toen weer af, ze weet nog veel te herinneren en raakt op een enkele plek zeer geëmotioneerd, alsof een handvol herinneringen van toen tot dat moment zorgvuldig was opgeborgen. Het levert een mooie, intrigerende documentaire op.

In Maleisië en Singapore is Maria Hertogh, of 'Nathra' zoals ze door haar pleegmoeder genoemd werd, voor de oudere generatie nog steeds een bekende naam. Naar aanleiding van haar terugkeer naar Maleisië besteedde een weekblad zelfs een aantal specials aan haar zaak, met als climax een interview met Maria zelf. Voor de jongere generatie is haar affaire anno 1999 weer actueel omdat het felle rassenrellen veroorzaakte tussen moslims en christenen, vergelijkbaar met de huidige religieuze gevechten in delen van Indonesie. Om die reden verwijzen politici als Lee Kuan Yew nog steeds vaak naar de affaire. Dankzij het bezoek weten de Maleisiërs en Singaporezen nu weer hoe het haar vergaat, dat ze op haar 21-ste in Nederland trouwde, liefst tien kinderen kreeg en zich na haar 'moslimjaren' in Maleisië bekeerde tot het katholieke geloof.

De Affaire: Berta Hertogh. Ned.3, 21.14-22.00u.