NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MARISKA GRAVELAND
Een politiek complot wordt doorgaans alleen in films snel ontmaskerd. In het echt is er vaak pas een kansje achter de waarheid te komen als de stoffige dossiers na decennia voor een deel openbaar worden gemaakt. Een uitzondering is de zaak-Lambrakis.

Dit Griekse vooruitstrevende parlementslid van de linkse EDA-partij werd in 1963 na een bijeenkomst tegen het fascisme en de kernbewapening door een driewielig vrachtautootje overreden. ,,Een betreurenswaardig ongeval'', verklaarden de autoriteiten. De dood van Lambrakis veroorzaakte grote beroering onder de Grieken, en muren werden volgekalkt met de letter Z: een afkorting van Zei, Nieuw-Grieks voor 'hij leeft'. De autoriteiten bleken keihard te hebben gelogen, want na twee maanden gerechtelijk onderzoek bleek dat Lambrakis het slachtoffer was van een door militairen en politie zorgvuldig beraamde politieke moord. Uiteindelijk kwamen de hoge militairen er met een berisping van af.

De moord vond plaats voor het ouderlijk huis van schrijver Vassilis Vassilikos, die de zaak vervolgens minutieus reconstrueerde in zijn roman Z, dat zes jaar na verschijnen vlammend werd verfilmd door Constantin Costa-Gavras. De thriller ontving twee Oscars en de Speciale Juryprijs van het filmfestival Cannes.

In dat jaar 1969 was duidelijk dat de moord een voorbode was geweest van onheil. Na de militaire staatsgreep in april 1967 werden de daders gewoon weer gerehabiliteerd, de integere rechter van instructie uit zijn ambt ontzet, en de nog levende getuigen naar eilanden gedeporteerd. Zo werd de deksel weer hardhandig op de beerput geschoven.

In boek en film worden de betrokkenen met pseudoniemen aangeduid, en het woord Griekenland valt niet één keer. De makers veronderstelden nogal wat voorkennis bij de kijker, dat vandaag de dag niet echt meer aanwezig zal zijn. Maar juist omdat de film zich niet aan één plaats verbindt, blijft de felle aanklacht tegen het oprukkend fascisme en machtsmisbruik niet alleen tot Griekenland en de jaren zestig beperkt, maar dringt nu de vergelijking met Rusland anno 1998 zich op.

Z (Constantin Costa-Gavras, Frankrijk/Algerije, 1969), zondag, BBC2, 0.55-3.00u.