NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

IN MOSKOU RUIKT het naar herfst 1990, zij het dat de rol van toenmalig partijleider en president van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov nu wordt vervuld door premier Jevgeni Primakov van Rusland. Terwijl in het Kremlin en het Witte Huis, de residentie van de regering, politiek wordt bedreven, wacht het volk in meerderheid gelaten af. Net als precies acht jaar geleden gaat de oppositie de straat op en wordt de angst voor de massa aan alle kanten geëxploiteerd. En net als toen draait het allemaal om de Russische economie.

Er is wederom geen touw aan vast te knopen. Het regent in Moskou adviezen en programma's die een 'uitweg uit de crisis' moeten bieden. De auteurs zijn allemaal oude bekenden: Javlinski, Gajdar, Abalkin, Petrakov, Gerasjtsjenko, en Masljoekov. Zelfs Pavlov, Sovjet-premier en putschist tijdens de mislukte staatsgreep van 1991, heeft weer van zich laten horen.

Viktor Gerasjtsjenko en Joeri Masljoekov zijn de belangrijkste participanten in het politieke gevecht om de economie. Gerasjtsjenko, toen en nu president van de centrale bank, heeft zijn zinnen gezet op een herstructurering van de staatsschulden ten koste van de buitenlandse investeerders en de Russische commerciële banken. Ze mogen van hem blijven opereren, maar wel onder curatele. In eigen land neemt hij hyperinflatie voor lief. Via een 'gouden roebel', gekoppeld aan de edelmetaalreserves van het land, denkt hij dit verdriet te kunnen compenseren.

Masljoekov, in 1990 voorzitter van het Staatsplanbureau en nu eerste vice-voorzitter, heeft de regering gisteren een crisisprogramma voorgelegd waarvan de intenties niets aan duidelijkheid te wensen overlaten. Terwille van de nationale industrie, met name het militair-industrieel complex, wil hij terug naar oude tijden: de valutahandel moet aan banden, de im- en export komt onder strikte controle, de staatssubsidies gaan omhoog (en dus ook de roebelemissies) en het belastingstelsel blijft even hybride als het was.

ALS HET AAN Masljoekov en Gerasjtsjenko ligt, wordt de klok teruggezet. Maar ligt het ook aan hen? Premier Primakov nam gisteravond afstand van het programma-Masljoekov, vooral van de valutaparagraaf. Zijn rechterhand had slechts één van de zes programma's geschreven die in de ministerraad ter tafel liggen, zei Primakov als een echo van Gorbatsjov acht jaar geleden. Er wordt nu gewerkt aan een coherent 'systeem van maatregelen', voegde hij er aan toe.

In Rusland weet menigeen wat dat betekent. Het programma-Masljoekov zal niet worden aanvaard. Maar elementen eruit zullen hun weg vinden in het 'systeem' van Primakov. De financiële crisis, die nu al anderhalve maand het land platlegt zonder dat er meer dan één politiek besluit is genomen, noopt daar simpelweg toe. Stap voor stap zal de staatscontrole zo in alle sectoren van het economische leven worden versterkt. Op maatschappelijk niveau zal vervolgens de corruptie, traditiegetrouw een methode om het systeem te omzeilen, nog beter gedijen dan toch al het geval is. Rusland is namelijk nog altijd een anarchistische monarchie.

DE GEVOLGEN van de salamitactiek van Primakov zijn nog niet te overzien. Maar drie consequenties dienen zich toch al aan: een politieke, een sociale en een internationale. Politieke stabiliteit bijvoorbeeld ligt nog niet in het verschiet. De formatie en de voornemens van de regering hebben er al toe geleid dat alle partijen vechtend over straat rollen, een schouwspel dat uitvoerig wordt gerecenseerd in de massamedia.

Sociale rust lijkt eveneens een droom. In de provincie mogen de roebelemissies en andere maatregelen wellicht enig soelaas bieden - als de regering tenminste in staat is de regionale gouverneurs te lijmen - maar in Moskou en enkele andere grote steden zullen ze velen bedreigen. De zogeheten economische 'middenklasse', een woord waarmee abusievelijk de groep wordt bedoeld die afgelopen vijf jaar bemiddeld of puissant rijk is geworden, zal zich niet zonder meer neerleggen bij een systeem dat haaks staat op haar belangen. Veel van deze 'nieuwe Russen' hebben hun vermogen in het buitenland geparkeerd en zijn niet van plan nu ineens patriotten te worden.

Op het internationale plan ten slotte kan Primakov niet rekenen op instemming. Nu de economische groei in het Westen afneemt en de kas van het IMF leeg raakt, is de belangstelling voor politiek geïnspireerde financiële steun aan Rusland danig aan het verminderen. Als Moskou ook nog eens de buitenlandse schuldeisers, die naar schatting vierhonderd miljard gulden hebben uitstaan, van zich vervreemdt door al te zuinige saneringsvoorstellen, wordt het ook daar stil.

WAT ANDERHALVE maand geleden begon als een financiële crisis in het banksysteem is een politieke crisis geworden. Zolang die voortduurt, kan het Westen maar beter zijn verlies nemen en wachten op nieuwe tijden. Bijvoorbeeld op het vertrek van president Boris Jeltsin, thans protocollair staatshoofd van het grootste land ter wereld.

( a d v e r t e n t i e s )