NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Frits Abrahams
Het zou mij niets verbazen als die ene documentaire van Hans Heijnen voor de VPRO, Lisdoonvarna, Lourdes of love, mij langer zal bijblijven dan de veelgeprezen dramaserie Het jaar van de opvolging van Frans Weisz en Jan Blokker, waarvan de VPRO gisteren het laatste deel uitzond.

Dat ligt in de eerste plaats aan het bijzondere talent van Heijnen als documentarist. Ik denk dat hij op zijn gebied grotere gaven heeft dan regisseur Weisz en scenarist Blokker op de hunne. Heijnen heeft al een serie fraaie documentaires op zijn naam staan, zoals Het Geheim van Ossenisse en Uncle Frank, maar Lisdoonvarna is voorlopig de kroon op zijn snel uitdijende oeuvre.

Het was een sublieme film over drie vrijgezellen die in een mooie, maar desolate uithoek van Ierland de last van de eenzaamheid van zich proberen af te schudden. Moeten ze zich een vrouw kiezen, of doen ze er beter aan de vrijheid van hun solitaire bestaan te handhaven? De filmer maakte ons op zeer subtiele wijze deelgenoot van hun aarzelingen.

Hij volgde een steenhouwer, een tuinman en een veeboer in hun dagelijkse leven en toog met hen naar de jaarlijkse huwelijksmarkt in het nabijgelegen Lisdoonvarna. Heijnen had zijn 'hoofdpersonages' goed uitgekozen. Als hij zich beperkt had tot een groepje hitsige vrijgezellen, zou zijn film zich te weinig onderscheiden hebben van al die voyeuristische (film)reportages over de feestjes van alleenstaanden.

Juist de relativerende instelling van deze drie mannen gaf een bijzondere lading aan de film. Zij wilden wel graag, maar niet tot elke prijs. Of, zoals de steenhouwer het uitdrukte: ,,Vrijheid is mijn eerste prioriteit, ik hou niet van verantwoordelijkheid.''

Zij hadden alledrie een koppig soort onverstoorbaarheid die hen juist niet tot zielige gevallen bestempelde. Hoe aandoenlijk en onhandig hun avances op en rond de dansvloer ook waren (een weinig ideale openingszin van de steenhouwer tegen een vrouw luidde: ,,Je hebt zeker al veel mannen versleten''), ze behielden hun trots. Voor één man, de meest melancholieke nog wel, bleek ten slotte een langduriger liefde weggelegd. De steenhouwer en de veeboer bleven met lege handen achter, maar ze maakten aan de kerstdis geen verweesde indruk. Wat niet was, kon nog komen, en als het niet kwam, nou ja, dan niet.

Intussen bood Heijnen ons tevens een uniek sociologisch portret van een kleine gemeenschap ergens op de rand van de aarde. Heijnen is een poëtische filmer met een scherp oog voor de allesonthullende details van het dagelijkse leven. Die combinatie maakt zijn werk zo indrukwekkend.

Het jaar van de opvolging viel mij tegen, misschien wel mede door de hoge verwachtingen die in de opgewonden voorpubliciteit waren gewekt. Je gaat je instellen op een meesterwerk, maar alles wat je ziet, is een keurige, maar spanningsloze, want zeer voorspelbare film over een politiek drama.

Blokker is te dicht bij de werkelijkheid gebleven, hij had meer zijn verbeelding aan het werk moeten zetten. Wij kregen in grote lijnen een dramatische reconstructie te zien van de opvolgingskwestie tussen Lubbers en Brinkman. De verwikkelingen en de afloop ervan kenden wij al. Het gebeurde bovendien louter vanuit het perspectief van de minst interessante van de twee: de kleurloze Van Dorp (Brinkman). Wat bezielde de diabolisch handelende Rahusen (Lubbers)? Zijn rol heb ik altijd veel intrigerender gevonden.

Wat Blokker er zélf aan personages bij had verzonnen, overtuigde het minst. De duivelse adviseur Oosterling, de geschifte kroonprins en de sullige journalist bleven karikaturen. En een vrouw die haar man-de-politicus in de steek laat omdat hij zo onwaarachtig is geworden? Het was het enige moment waarop Blokker zijn verbeelding op hol liet slaan - zij het in de verkeerde richting.