Een performance voor filmprojectoren en koffergrammofoons, lesbische edelkitsch en een door Jean-Marie Straub verfilmde opera van Schönberg zijn de meest in het oog springende onderdelen van Never Mind the Gap 2, een experimentele manifestatie in het Nederlands Filmmuseum.

Door DANA LINSSEN

Het gaaaat goed. Het gaaaat goed. Als je maar lang genoeg luistert naar de geluidssamples die filmmaker Karel Doing en geluidskunstenaar Pierre Bastien hebben verzameld om hun beeld- en geluidsperformance Recollection te begeleiden, dan ga je vanzelf woorden herkennen. Ze klinken alsof ze achterstevoren worden uitgesproken, of door iemand die een hem onbekende taal fonetisch opleest, met van die vreemde stembuigingen. Een beewtje? Een beewtje?

'Plunderphonics' noemen Doing en Bastien de gemanipuleerde verzameling singletjes waarvan ze steeds een enkele groef afspelen, samplen, vervormen en aanvullen met ter plekke geïmproviseerde saxofoonklanken. Dat levert een hypnotiserende soundtrack op bij filmfragmenten van wederopbouw en industrialisatie. Landbouwmachines rijden in doorlopende loops op de toeschouwer af en fabriekstaferelen dreunen een deuntje van vooruitgang.

Deze live uitgevoerde 'performance voor filmprojectoren en koffergrammofoons' is een van de tot de verbeelding sprekendste voorstellingen die tijdens het experimentele filmevenement Never Mind The Gap 2 in het Nederlands Filmmuseum in Amsterdam te zien is. Centraal staan 'Sounds and Visions': de relatie tussen filmbeeld en -geluid. Veel aandacht is er daarom voor bijdragen van vj's en geluidstovenaars uit de hedendaagse dancescene die al geruime tijd experimenteren met manieren om beeld- en geluidssamples tot een geheel te smeden.

Naast speelse muziektheatrale filmvoorstellingen is de keuze van Von Heute auf Morgen/ Du jour au lendemain (1996) van Jean-Marie Straub en Danièle Huillet in het programma een eigenaardige. De statische, toneelmatige in sober zwart-wit gedraaide verfilming van de gelijknamige opera in één akte van Arnold Schönberg is ernstig en streng. En dat terwijl de componist zijn werkstuk 'hier en daar een komische noot' toeschreef. Dat het duo Straub-Huillet, toch bepaald niet bekend om filmische frivoliteiten, tussen de begintitels een minutenlang durend shot monteerde van het in snelle spuitbusletters geschreven: 'waar ligt uw glimlach begraven', maakt het ontbreken van lichtvoetigheid in hun film des te storender. Het tien minuten durende fragment ('The Interview' met Judy Garland) uit de musical Ziegfield Follies dat aan de film vooraf gaat en waarin de programmeur van het Filmmuseum 'hetzelfde plezier voor filmmaken' herkende doet op het gevaar van nostalgie af alleen maar verlangen naar de integrale vertoning van Vincente Minelli's elegante klassieker.

Weinig plezier straalt ook af van de lesbische edelkitsch in Maria 'Beat It' Beatty's The Elegant Spanking, een 30 minuten durende video met een hoog dienstmeisje versus strenge meesteres gehalte. Wat het werkstuk interessant maakt is de vervreemdende soundtrack die de New Yorkse avantgarde muzikant John Zorn ervoor samenstelde. Traditioneel gekir en gekreun zijn vervangen door afstandelijke viool- en koele vibrafoonklanken. The Elegant Spanking maakt evenals een aantal films van de experimentele filmmaker Henri Hills deel uit van het miniretrospectief John Zorn Filmworks dat in Never Mind the Gap 2 is opgenomen en zowel in Cinema de Balie als het Filmmuseum wordt vertoond. Een uitgelezen kans om de soundtracks die dankzij de cd-serie Filmworks bekend in de oren klinken, te horen bij de bizarre verzameling films waar zij voor zijn bedoeld: van xxx-rated sm-films en krankzinnige horror tot hectische muziekclips en Japanse animatiefilms.

Never Mind the Gap 2: Sounds and Visions. 21 maart van 13.00-21.00u en 22 maart van 13.00-18.00u. Von Heute auf Morgen/ Du jour au lendemain wordt dagelijks vertoond van 26 maart t/m 1 april om 22.00u. In: Het Nederlands Filmmuseum, Vondelpark 3, Amsterdam, tel. 020-5891400. Het programma John Zorn's Filmworks is op 20 en 21 maart ook te zien in De Balie.