NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

GEHEEL IN STIJL, met andere woorden voorafgegaan door toch nog enige politieke spanning, zijn kabinet en Tweede Kamer eind vorige week het kerstreces ingegaan. Het werk zit er grotendeels op; zowel voor de ministers als voor de Kamerleden. De komende tijd zal geheel in het teken staan van de verkiezingen voor de gemeenteraden in maart en die voor de Tweede Kamer in mei.

Het afgelopen kwartaal zijn de begrotingsdebatten van de diverse departementen aangegrepen voor het opmaken van de politieke balans van de ministers en staatssecretarissen van 'paars'. Groot is het contrast met vier jaar geleden. Toen sleepte het kabinet Lubbers/Kok - het kabinet dat van 'niets en niemand was' - zich met horten en stoten naar de door de verkiezingen gemarkeerde eindstreep. Minder innig dan aan het begin, maar nog steeds vol zelfvertrouwen is de paarse coalitie op weg naar de confrontatie met de kiezer.

Deze opgewekte gemoedstoestand heeft alles te maken met de zeer gunstige economische omstandigheden waaronder het kabinet-Kok vanaf zijn aantreden heeft kunnen opereren. Maar de onderhandelaars van het regeerakkoord hebben daar in 1994 eveneens zelf aan bijgedragen door zich bij het opstellen van het programma niet reeds op voorhand rijk te rekenen. Dat ook niet tijdens de rit, toen de economische groei zich telkenjare boven verwachting ontwikkelde, de budgettaire grenzen zijn opgerekt, is vooral te danken aan de ijzeren discipline van minister Zalm (Financiën) die daarbij op de volledige steun van minister-president Kok kon rekenen.

HET KABINET HEEFT onder aanvoering van Zalm de rust in het begrotingsbeleid weten terug te brengen. De ministers wisten van het begin af aan waar zij financieel aan toe waren. Tussentijdse paniekerige aanpassingen met illustere namen als 'Paasbrief' of 'Tussenbalans' zijn de bewindslieden van dit kabinet bespaard gebleven. Ongetwijfeld heeft dit zijn positieve uitstraling gehad op de rest van het beleid.

Dat heeft zich allereerst gemanifesteerd bij de sociale-zekerheidspolitiek. Dit onderdeel werd over het algemeen toch beschouwd als de achilleshiel of lakmoesproef van de samenwerking tussen PvdA, VVD en D66. Zeker ook als gevolg van de economische omstandigheden hebben de samenwerkende partijen geen pijnlijke keuzes hoeven te maken. De koppeling tussen lonen en uitkeringen, bron van politieke onrust, is elk jaar toegepast. Onder dat gesternte was het eenvoudiger om in de collectieve uitvoeringsregelingen enkele marktelementen aan te brengen.

Ofschoon veel minder dominant dan vroeger vormt de informele 'zeshoek' bestaande uit de ministers van Financiën, Economische Zaken, Sociale Zaken, Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid en de minister-president ook in goede tijden nog steeds de kern van het kabinet. Als zich op het materiële vlak weinig problemen voordoen, is het voor de overige ministers eveneens meer ontspannen regeren.

ALHOEWEL DE BASIS van veel infrastructurele projecten reeds van ruim voor 1994 dateert, zal het kabinet-Kok toch de geschiedenis ingaan als de ploeg ministers die Nederland op de schop nam. Aan 'paars' zitten grote werken als de uitbreiding van Schiphol, Betuwelijn en Hogesnelheidslijn vastgeklonken.

De natuurlijke tegenstelling tussen het departement van Verkeer en Waterstaat en dat van Milieu is volop blijven bestaan. Een eenduidige visie heeft ook 'paars' niet kunnen ontvouwen. Principiële keuzes is het kabinet als het de infrastructuur betreft steeds uit de weg gegaan. Dat bleek bijvoorbeeld bij de discussie over de nationale luchthaven. Schiphol wordt enerzijds beschouwd als mainport, maar tegelijkertijd is er een slot in het vooruitzicht gesteld. De discussie over de Hogesnelheidslijn kon worden afgekocht met een peperdure tunnel onder het weiland.

Aan het groene front leek er even sprake van een doorbraak, zeker toen minister Van Aartsen (Landbouw) deze zomer zijn saneringsplannen voor de letterlijk en figuurlijk zieke varkenssector aankondigde. Het debat in de Tweede Kamer van afgelopen week heeft echter laten zien dat bij PvdA en VVD toen het er op aan kwam uiteindelijk toch weer de oude instincten volop aanwezig waren. Opmerkelijk daarbij was de snelle draai die minister Van Aartsen maakte waardoor hij zijn aanvankelijke voorstellen verzachtte.

OP HET TERREIN van de bestuurlijke vernieuwing zijn de ministers van 'paars' duidelijk tekort geschoten. Van de ambities zoals die waren verwoord in het regeerakkoord is weinig meer over, met de mislukte poging om stadsprovincies tot stand te brengen als illustratief voorbeeld. De eerste horde op weg naar het correctief referendum heeft minister Dijkstal (Binnenlandse Zaken) met frisse tegenzin genomen, hetgeen veelzeggend is voor de kans dat deze grondwetsherziening ooit werkelijk tot stand zal worden gebracht.

In de de kantoortoren naast die van Dijkstal ploeterde minister Sorgdrager (Justitie) in haar strijd tegen de misdaad en de ambtenaren van haar eigen departement. Het gevolg was een vooral aarzelend beleid van een minister van een departement dat bij uitstek weinig twijfel moet tonen.

Het buitenlands- en defensiebeleid van 'paars' viel op door bescheidenheid. Voor zover er ambities waren te verwezenlijken, lagen die door middel van de herijkingsoperatie bij de binnenlandkant van Buitenlandse Zaken. Of deze herstructurering echt nut heeft gehad en meer is dan het verleggen van geldstromen zal de praktijk moeten uitwijzen. Dat, zoals minister Van Mierlo onlangs trots verkondigde, het buitenland interesse heeft getoond voor de Nederlandse reorganisatie van het buitenlands beleid is een iets te magere bewijsvoering.

VOOR DE VIERDE en laatste keer verdedigden de veertien ministers van 'paars' de afgelopen maanden in de Tweede Kamer hun begroting. Allen hebben ondervonden dat het minder gemakkelijk ging dan de eerste keer, nu zij niet meer alleen op plannen werden beoordeeld maar tevens op daden. De werkelijkheid van het regeren is eveneens voor 'paars' weerbarstiger gebleken. Want inderdaad, ook het kabinet Kok is een 'gewoon' kabinet.