NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
Op de Amerikaanse filmzender TNT zijn ze nog wel eens te zien, als pauzefilmpjes: de knullige documentaires die Orson Welles (1915-1985) draaide in het naoorlogse Parijs, om aan de kost te komen. Het zijn bescheiden filmpjes, waarin Welles zichzelf nogal nadrukkelijk, maar ook onhandig heeft gemonteerd als vragensteller en commentator. Want nadrukkelijk aanwezig was hij steeds, deze regisseur en acteur die na Macbeth uit 1948, zijn zoveelste door de kritiek geprezen, maar door het publiek versmade meesterwerk Amerika vaarwel zegde en zich in Europa vestigde.

The trial uit 1962 is een van zijn minder bekende, Europese films, waarin hij zelf ook meespeelt. Zonder Het proces van Kafka, waarop de film is gebaseerd, te verraden gaf hij aan de sombere roman toch wel een epische draai die bij zijn persoonlijkheid paste. K. is in deze film veel minder een lijdzaam slachtoffer van de tegen hem begonnen juridische procedure, dan in de roman. Maar ten slotte placht Welles van zichzelf te zeggen dat hij 'geschapen was om koningen te spelen''.

De productie van The trial was inmiddels weer een lang drama, en net zoals vroeger in Amerika was Welles weer de wanhoop van producenten en andere geldschieters, die misschien hadden verwacht dat Kafka's bekendste roman wel in de studio had kunnen worden verfilmd. Maar Welles eiste opnamen op locatie. Toen Praag in deze jaren van Koude oorlog geen reële mogelijkheid bleek, reisde hij heel Europa af naar vervangende locaties. Het werden ten slotte een geheel verlaten Parijs Quai d'Orsay-station (nu een museum), en de Kroatische hoofdstad Zagreb.

Welles was een Wunderkind geweest, die op zevenjarige leeftijd tussen de schuifdeuren van zijn ouderlijk huis al King Lear van Shakespeare vertolkte en daarna voortging de wereld te verbazen, in 1938 met het paniekzaaiende hoorspel War of the worlds en in 1941 met de film Citizen Kane. Zijn onmiskenbare genialiteit hadden van hem misschien een succesvol zakenman-regisseur kunnen maken, maar gelukkig was hij ook koppig en dus moest Welles altijd vechten om van de films die hij in zijn hoofd had er ook af en toe een te maken. Die wetenschap geeft aan elke film waarin hij zit, wat mij betreft, ook iets aandoenlijks - ook al is het Kafka.

The trial (Orson Welles, 1962, Frankrijk/West-Duitsland/Italië), BBC2, 1.50-3.45u.