NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

FRITS ABRAHAMS
Joop den Uyl in een kleine veertig minuten - ga er maar eens aan staan.

Ger van Westing probeerde het gisteravond in VARA's Zembla, en het bleek, zoals te verwachten viel, een onmogelijke opgave. Die veertig minuten waren net toereikend voor een herbevestiging van alle bekende inzichten over Den Uyl, niet voor een verrassende, onthullende visie op zijn leven en werk.

Het leek wel alsof we zaten te kijken naar een snel tot stand gekomen in memoriam: de grote leider is net dood en er worden haastig wat bekenden gezocht om kort en bondig hun indrukken te geven. Daar zaten best aardige meningen bij - daar niet van.

Kok bijvoorbeeld, die zei: ,,Hij was in mijn gevoel superieur, ook intellectueel. Hij was absoluut niet arrogant en meer geïnteresseerd in mensen dan je dacht.'' De zelfkritiek van Pronk: ,,Wij (kabinet-Den Uyl) hebben moeilijke discussies gehad met het bedrijfsleven (...) Misschien hebben wij de brug niet voldoende geslagen.'' Minister De Boer: ,,Hij had weinig oog voor de natuur en weinig gevoel voor klein-menselijke verhoudingen.''

Maar het bleef te brokkelig, het was geen film die vanuit een consistente visie op Den Uyl was gemaakt. En dat had Den Uyl, tien jaar na zijn dood, toch wel verdiend. Waarom geen lange, doorwrochte documentaire waarin voor zowel voor- als tegenstanders meer plaats was geweest? Nu moesten we niet alleen Van Dam, Van Thijn, Duisenberg et cetera missen, maar ook mensen als Van Agt, Aantjes, Wiegel.

Den Uyl zou zelfs voldoende stof hebben geboden voor zo'n thema-avond van de VPRO: een heel tijdperk(je) had er gestalte kunnen krijgen. Per slot van rekening gaat het hier om onze meest controversiële politieke leider van na de oorlog. Wat is er precies overgebleven van zijn politieke en morele erfenis? Is er eigenlijk wel wat van overgebleven?

Minister Melkert vond van wel: ,,Ik denk wel eens: ik ben met dingen bezig die we al in de jaren tachtig wilden.'' Rottenberg leek nog het meeste heimwee naar Den Uyl te hebben: ,,Altijd weer is er een koers nodig vanuit idealen en principes, en die koers had Den Uyl.'' Rottenberg waarschuwde Kok ook dat hij de partijtop nu moet vernieuwen, zoals Den Uyl dat in de beginjaren zeventig durfde door dertigers als Van Dam en Van Kemenade een kans te geven. ,,Anders is de rek er bij Paars-II binnen een paar jaar uit.''

Aan het einde van zo'n thema-avond bij de VPRO had ik graag een pittige samenspraak gezien over die 'erfenis' van Den Uyl tussen bijvoorbeeld mensen als Bolkestein, Melkert en Pronk. Het had boeiende televisie kunnen opleveren. Waarom niet? Ook de publieke omroep heeft nog vaak te veel koudwatervrees voor dit soort zware onderwerpen. Tópzwaar had het trouwens niet eens hoeven te worden, want aan Den Uyl is ook qua human interest nog het een en ander te beleven. Netwerk liet deze week twee kinderen, Saskia en Xander, aan het woord, maar ook dat ging slordig en plichtmatig. Zet hen in een kamertje met Frans Bromet, en het zal een verschil zijn van dag en nacht.

Voor een persoonlijker noot konden we later op de avond bij een andere prominente sociaal-democraat terecht: Jacques Wallage die samen met Leon de Winter de slotaflevering van NCRV's Het levenslied verzorgde. Het was de interessantste aflevering die ik heb gezien. Beiden praatten zonder veel terughouding over hun jeugd, hun door de oorlog vernielde joodse families en hun ontbrekende godsgeloof.

Wallage: ,,Ik beschouw de religie als een mooie troost voor degenen die erin kunnen geloven. Het is veel moeilijker om te beseffen dat er niets is.''

De Winter: ,,Ik geloof ook niet in een klassieke god. Ik zou nog wel eens wat willen zeggen tegen mijn gestorven moeder, en dat doe ik ook wel. Maar ik doe dat om het voor mezelf te verzachten, want ik weet ook wel dat er niets is.''

Het was een ontmoeting tussen twee intellectuelen met een heel verschillende missie. De Winter kan de kritiek van zich afwerpen (,,ik lees alleen nog de goeie''), omdat hij alleen aan zichzelf verantwoording verschuldigd is, Wallage bekende dat hij wakker kan liggen van kritiek op zijn functioneren als politicus.

Deze rubriek zal begin 1998 worden hervat.