NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

DANA LINSSEN
,,Om het verleden te benaderen heb je eigenlijk een kettingzaag nodig'', zegt Louis van Gasteren terwijl hij dwars door het struikgewas in het Luxemburgse Echternach afdaalt naar een snelstromende bosbeek. ,,En dan is het nog de vraag als je dan dat verleden benaderd hebt, wat dat dan inhoudt: revisited.''

Re-vi-si-ted. Hij spreekt het woord uit met theatraal genot en proeft de lettergrepen op zijn tong. Hij kan mooi vertellen, het liefst met bulderende stem, waarin de echo van zijn vader, de toneelspeler Louis van Gasteren senior doorklinkt. Het is een cruciaal moment in Een kettingzaag voor het verleden, het portret dat Ad 's-Gravesande maakte van de onlangs 75 jaar geworden cineast. Hij liet Van Gasteren veel ruimte om zijn geschiedenissen te vertellen, sprak met hem in zijn woning in Amsterdam en reisde met hem naar Sardinië en Echternach waar hij opgroeide. Van Gasteren memoreert zijn ouders, de toneelspeler en de zangeres. De vader over wie hij nog steeds met jongensachtige bewondering spreekt en de moeder die een kille vrouw moet zijn geweest. En hij recapituleert gebeurtenissen uit WOII die hem tot op de dag van vandaag achtervolgen. Het maakt Een kettingzaag door het verleden (die vrijdag in première ging tijdens het IDFA) tot een trouwe biografie van een toonaangevende Nederlandse documentairemaker. Toch sluimert het gevoel dat al die anekdotes niet het eigenlijke onderwerp van de film hadden moeten zijn. Van Gasteren geeft zich op zoveel momenten in de film in prachtige metaforen rekenschap van de betekenis van tijd, illusie en herinnering in zijn leven dat je zou willen dat 's-Gravesande met evenveel temperament en brutaliteit als zijn hoofdpersoon aan het werk was gegaan om die reflexieve momenten in de verhaallijn te integreren. Nu is de film traditioneel van opbouw en braaf van vorm. Er zitten indrukwekkende fragmenten uit Van Gasteren's eigen films in het portret waaruit we hem leren kennen als een nu eens poëtische dan weer ruige filmmaker. Veelzeggend is een fragment uit de onvoltooid gebleven film Zagreb, waarin je ziet hoe hij uit zijn zolderraam met een luchtbuks op de klokken van de Zuiderkerk schiet. ,,Wil je een bes of een c'', vraagt hij als 's-Gravesande weer naar het heden is overgesneden. Nergens is de behoefte om iets te raken mooier weergegeven dan hier. Treffend is ook de scène uit Zagreb waarin hij, in een auto gezeten vertelt dat je linksaf kunt slaan of rechtsaf kunt gaan, maar hoe kun je dat zo vroeg op de weg al beslissen? Daarom gaat hij rechtdoor. Enkele honderden meters loopt de weg dood in het gebergte, maar Van Gasteren zal het klaar spelen om rechtdoor te gaan.

Aan het einde van Een kettingzaag voor het verleden merkt hij op dat hij een achteruitkijkspiegel in zijn hoofd heeft, die heeft hij nodig om te kunnen parkeren. Hij reageert geërgerd als 's-Gravesande voorzichtig tegenwerpt dat je toch niet altijd kunt parkeren, dat je toch ook vooruit moet. Want hij gaat toch ook vooruit? Hij moet vooruit, hij moet de dingen doen die hij moet doen en als er ergens rommel ligt moet hij een bezem kunnen vinden om die rommel op te ruimen. Hij moet rechtdoor en als hij niet met een kettingzaag door het graniet kan, dan moet het maar op een andere manier.

Een kettingzaag voor het verleden, Ned.3, 23.21-0.21u.