NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Het Britse koningshuis zit stevig in het zadel. De boulevardpers verlekkert zich aan het scheidingsproces van Diana's broer. Was de emotionele vloedgolf na Diana's dood meer dan een maatschappelijke rimpeling?

Door onze correspondent DICK WITTENBERG

LONDEN, 1 DEC. Drie maanden na de dood van prinses Diana. Een moeder en dochter leggen witte lelies bij de poort van Kensington Palace, het paleis waar de prinses de laatste jaren van haar leven gewoond heeft. Hun lippen prevelen woorden die geen mens kan horen. Met de handen tasten ze naar elkaar.

Ze komen niet meer met honderdduizenden zoals in die eerste week van september toen een springvloed van rouw de natie overstroomde. Maar ook op deze laatste zondag van november trotseren nog tientallen, honderden mensen de rukkende wind en de gulpende regen. Uit plastic zakken diepen ze knuffels op en geborduurde kleedjes met het opschrift 'We zullen je nooit vergeten'. De sfeer is sereen en gewijd.

,,Een stille revolutie voltrekt zich'', schreven de commentatoren in de week dat de 'prinses van het volk' over de internationale voorpagina's heerste. ,,Het volk dwingt de koninklijke familie op de knieën.'' ,,Een natie smacht naar eenheid en een moderne identiteit.''

Drie maanden later spreekt de pas gepensioneerde hoogleraar sociologie, Stuart Hill, nog steeds van ,,een nationaal keerpunt''. ,,Ik zag mijn land voor mijn ogen veranderen'', zegt Michael Dobbs, schrijver van politieke thrillers. En columnist Jonathan Friedland verkondigt in The Guardian dat in het Nieuwe GeDianiseerde Groot-Brittannië de broederlijke omarming de stijve bovenlip verdrongen heeft.

Het Verenigd Koninkrijk mag dan voorgoed veranderd zijn, er is opvallend veel gelijk gebleven. De Britse koninklijke familie die begin september onder sterke druk kwam omdat ze als kil en star en mijlenver van haar onderdanen verwijderd werd ervaren, blijkt haar positie uiteindelijk alleen maar te hebben versterkt. Volgens een opiniepeiling van het bureau ICM vindt weliswaar 74 procent van de bevolking dat de monarchie gemoderniseerd dient te worden en denkt 79 procent dat het koningshuis geen benul heeft van wat er leeft onder het volk. Maar slechts 7 procent van de Britten wil dat de monarchie snel door een republiek wordt vervangen. En 81 procent ziet de koninklijke familie het jaar 2007 ongeschonden halen. Dat is drie procent meer dan in augustus, enkele weken vóór Diana's dood.

Zeker, het koningshuis heeft de afgelopen maanden een aantal symbolische gebaren gemaakt die moesten demonstreren dat ze de kloof tot het volk wil verkleinen. Bij de viering van haar gouden huwelijksfeest anderhalve week geleden babbelde Hare Majesteit met belangstellenden die op de looproute van 10 Downing Street naar Westminster Abbey stonden te wachten. Precies zoals Diana zou hebben gedaan, maar zonder iemand aan te raken. Wel liet ze zich een ballon in de hand duwen met het opschrift 'Gelukkige trouwdag'. Voor haar feestlunch nodigde ze ook 'gewone' burgers uit, zoals een politievrouw en een onderhoudsmonteur.

Ook prins Charles droeg bij aan het goodwill-offensief. Tijdens zijn eerste buitenlandse reis sinds de dood van Diana schudde hij in Kaapstad niet alleen de hand van president Mandela. Hij liet zich ook zoenen door de Spice Girls. Hij ramde op inheemse trommels en dronk inheemse brouwsels. Zelfs had hij de pers genood zijn koninklijke charter met hem te delen.

Een gewezen medewerker van Buckingham Palace mocht vorige week in het BBC-programma Panorama verklaren dat de koninklijke familie ,,het hervormingsproces dat al drie of vier jaar aan de gang is'' na de dood van Diana heeft versneld. De monarchie doet wat constitutionele historici kort na het overlijden van de prinses al voorspelden: ze past zich aan en vernieuwt zich zoals ze dat al eeuwen doet. Daarbij hoeft ze zich niet te overhaasten. Radicale ingrepen kan ze mijden. Van een revolutionair klimaat is in het Verenigd Koninkrijk geen sprake. Premier Blair heeft zich de afgelopen maanden opgeworpen als trouwste vazal van de koninklijke familie. Keer op keer verdedigde hij het koningshuis tegen onbegrip en onrechtvaardige aanvallen van cynische kranten. ,,Een sterke en bloeiende monarchie kan dezelfde rol spelen in een nieuw en modern Groot-Brittannië als in het verleden'', bezwoer hij op het gouden huwelijksfeest.

Ook de Britse boulevardpers heeft de dood van Diana overleefd. Even richtte de volkswoede zich op de perfide fotografen die de prinses in hun eeuwige jacht naar 'plaatjes' tot haar dodemanstocht zouden hebben gedwongen. ,,De meest opgejaagde vrouw ter wereld'' had graaf Spencer zijn zus tijdens de uitvaartdienst genoemd. Maar de oplagen van The Sun en The Mirror en The Daily Mail zijn sindsdien niet gekelderd. Wel werd de gedragscode voor de pers onmiddellijk in september verscherpt. Al vindt Presswatch, een onafhankelijke organisatie die op de media toeziet, de nieuwe regels ,,even onwerkbaar als hypocriet''.

Wie geïnformeerd wil blijven over leven en lijden van publieke figuren, komt in Groot-Brittannië nog steeds niks tekort. Al ruim een week smullen de Britten van het scheidingsproces dat Victoria Lockwood heeft aangespannen tegen haar ex-man graaf Spencer. De broer van Diana is een wreedaard die zijn gade heeft vernederd tot ze al haar zelfvertrouwen had verloren, zegt zijn ex-vrouw. Hij heeft haar keer op keer bedrogen, bij voorkeur met vrouwelijke journalisten. Hij heeft haar zelfs het geld geweigerd voor een vliegticket van Kaapstad naar Londen om de begrafenis van Diana bij te wonen. En nu wil hij haar ook nog afschepen met niet meer dan een fooi, omdat hij zijn persoonlijke fortuin van zes miljoen pond zo hard nodig heeft voor het landgoed Althorp, waar Diana begraven ligt.

Zonder enige terughoudendheid citeren niet alleen de sensatiekranten uit de persoonlijke brieven die de graaf aan één van zijn minnaressen heeft geschreven. Zijn huwelijk noemt hij ,,een bevlieging'' die hij van een draagvlak heeft proberen te voorzien door vier kinderen te verwekken. Ook bekent hij dat hij zijn vrouw altijd heeft veracht omdat ze aan anorexia leed, eenzelfde soort eetstoornis als waarmee prinses Diana heeft geworsteld. Met die berichtgeving nemen kranten wraak voor de harde woorden die graaf Spencer tijdens de begrafenisdienst tot de media richtte. Ze ranselen een moraalridder van zijn sokkel door uitvergroot te laten zien hoe vuil hij zijn handen heeft gemaakt. Zo zuivert de boulevardpers zich postuum van elke blaam.

In de eerste weken na de dood van de prinses zaten de wachtkamers van huisartsen vol met patiënten die op de vraag naar hun klacht alleen maar konden uitbrengen: ,,Diana.'' Het overlijden van de prinses heeft veel geestelijke nood blootgewoeld, zei Andre Tylee, directeur van het Royal College of General Practicioners. Wat zich in die eerste weken van september voltrok, was het spiegelbeeld van de manische euforie die vijf maanden eerder na de verpletterende verkiezingszege van Labour tot uitbarsting kwam.

Pas nadat de Conservatieven waren verdreven, voelden veel Britten de intense pijn die jaren van individualisme en politiek cynisme hadden veroorzaakt, schreef Susie Orbach, de psychotherapeut van de prinses. Pas nadat Labour had gewonnen, voelden ze hoe hevig ze naar verandering hadden gesnakt. Zo openbaarde ook pas de dood van Diana hoezeer een volk zich in haar eenzaamheid en smachten naar medemenselijkheid had herkend.

,,Sociale euforie helpt'', schreef Orbach. Hetzelfde geldt voor nationale rouw. ,,Individuele gevoelens worden versterkt omdat ze deel zijn van een veel grotere, gedeelde ervaring. Ze brengen mensen samen. (...) Iedereen wordt vernieuwd.''

Ondanks hun verdriet na de dood van Diana hadden veel mensen het gevoel dat ze intensiever leefden dan tevoren, schreef de columnist Suzanne Moore in The Independent. ,,Deel van een collectief dat hen lange tijd onthouden was.'' Na de meest bewogen week van 1997 hervatte zich weer het dagelijks leven waarin iedereen gescheiden pleegt te opereren. Volgens Moore liet de nationale rouw een emotioneel vacuüm na.

Dat vacuüm schreeuwt erom gevuld te worden, meent de socioloog Stuart Hall. Hij zegt dat Blair dat ook probeert. Hij wijst op diens rede in oktober op het partijcongres, die bol stond van de ,,compassie'' en het ,,geven'', woorden die met Diana worden geïdentificeerd. Hij noemt ook de informele stijl van de premier, zijn onophoudelijke streven naar vernieuwing en zijn hang naar gemeenschapszin en betrokkenheid.

Maar volgens Roger Jowell, verantwoordelijk voor de jaarlijkse British Social Attitude Survey, is er geen enkele bewijs dat de dood van Diana tot ,,een verandering van emotionele patronen'' heeft geleid. Ondanks de opgeklopte verhalen over het ontketende, opengebarsten, opgebloeide 'Cool Brittannia'. Volgens een recente opiniepeiling van het bureau Gallup is het Verenigd Koninkrijk nog steeds ,,een natie van traditionalisten''. Gevraagd naar symbolen voor de landsaard, noemen de meeste Britten eerst 'de rosbief op zondag', daarna 'cricket' en 'The Beatles'. Liefdadigheidsorganisaties klagen dat de bevolking in het meevoelende post-Diana Groot-Brittannië minder schenkt aan goede doelen dan ze in jaren heeft gedaan.