NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HENK VAN GELDER
Kees van Kooten en Wim de Bie beginnen zondagavond aan hun vijfentwintigste televisieseizoen voor de VPRO. Zo staat het althans in de VPRO-Gids van deze week. Of het ook klopt, is een tweede. Hun eerste eigen uitzending, onder de zelfverzonnen banier van het Simplisties Verbond, dateert van 6 november 1974 - en dus kan ik niet anders dan concluderen dat Van Kooten & De Bie morgen aan hun vier-entwintigste VPRO-seizoen beginnen. Tenzij we de telling laten beginnen bij hun overstap van de VARA naar de VPRO, in het najaar van 1972, toen ze maandelijks een eigen 'reportage' gingen maken voor het legendarische VPRO-programma Het Gat van Nederland. Maar dat zou betekenen dat Van Kooten & De Bie nu al hun vijfentwintigjarig VPRO-jubileum kunnen vieren.

Het is, hoe dan ook, een mijlpaal. Al in september 1974, nog voordat ze met het Simplisties Verbond tot volle wasdom kwamen, werd hen als ,,scheppers van een heel eigen soort televisievermaak'' door de verzamelde tv-critici een Nipkow-schijf toegekend voor hun bijdragen aan Hadimassa (VARA) en Het Gat van Nederland. Drie jaar later, in 1977, ontving het toen als Koot & Bie betitelde duo opnieuw de Nipkow-schijf. En in 1985, nadat de jury binnenskamers jaar in jaar uit hun verrichtingen was blijven loven, volgde een speciaal daartoe ingestelde Ere Nipkow-schijf. Blijkens hun dankwoord beseften Van Kooten & De Bie toen ,,dat we definitief uit de markt zijn geprezen''. Hors concours verklaard, als oplossing van een lastig luxe-probleem.

En dan te bedenken dat Keek op de week, in de wekelijkse frequentie direct na het NOS-journaal, toen nog moest beginnen. Vijf jaar lang bleef het duo, slechts onderbroken door winterstops en zomervakanties, vastgeplakt aan het journaal - en zelfs, met speciale dispensatie van de STER, zonder tussenkomst van een reclameblok. Daarna, in oktober 1993, begon de nieuwe serie Krasse knarren in een veertiendaagse regelmaat.

Krasse knarren is, denk ik, een keerpuntje in het televisie-oeuvre van Van Kooten & De Bie geworden. In de eerste plaats omdat ze zich nu nadrukkelijk manifesteerden als ouderen. ,,Wanneer wij de uitval op de arbeidsmarkt beschouwen,'' schreven ze in een aankondigende tekst, ,,is het wellicht zinniger in plaats van bejaarden over verjaarden te spreken. Een 34-jarige die noodgedwongen moet gaan zitten vutten, een vrouw van 45 die zich nog onmogelijk kan vereenzelvigen met het 'jonge ding' uit de shampoo-reclame; voor deze groep kijkers wil Krasse knarren een spiegelende uitlaat zijn.'' Natuurlijk viel de soep aanzienlijk minder heet uit dan ze werd opgediend, maar de toon was gezet. Voortaan konden Van Kooten & De Bie niet meer worden beschouwd als jonge satirici; de opkomende generaties van twintigers en dertigers spraken een andere taal dan zij. Jiskefet lag deze kijkers nader aan het hart dan Van Kooten & De Bie.

In de tweede plaats bleken de nieuwe frequentie en het nieuwe uitzendtijdstip (rond 9 uur) een desastreuze uitwerking op de kijkcijfers te hebben. Op sommige zondagen was het publiek zo ongeveer gehalveerd, in vergelijking met de voorgaande seizoenen. Vooral de veertiendaagse programmering, weliswaar zonder winterstop, was een misslag. De meeste kijkers kunnen slechts denken in dagen van de week; een tweewekelijks ritme blijkt vrijwel niet te bestaan.

Geen wonder dat de wekelijkse frequentie, met winterstop, daarna snel weer in ere is hersteld. Maar voor de iets minder toegewijde kijkers was er intussen wel iets onherstelbaars gebeurd; ze hadden Van Kooten & De Bie wel eens gemist en daaraan blijkbaar niet het gevoel overgehouden dat dat een ramp was.

Sinds op Nederland 3 niet meer het NOS-journaal van 8 uur wordt uitgezonden, is de VPRO hinderlijk slordig met de programmering omgesprongen. Vorig seizoen bevonden Van Kooten & De Bie zich in de vooravond, om half 8 - voor veel gezinnen het rommeligste tijdstip van de dag. Dat leidde tot klachten. Op veler verzoek, vooral van ouders met kleine kinderen, verhuist het programma dit seizoen volgens de VPRO-Gids dan ook naar half 9 (,,liggen ze erin en is de afwas gedaan'').

Maar zo helder en makkelijk te onthouden als het hier wordt voorgesteld, blijkt het in de praktijk niet te zijn. De aanvangstijd van morgenavond staat in de gidsen vermeld als 20.34. In de komende weken staat Van Kooten & De Bie in de programmaschema's achtereenvolgens aangekondigd om 20.40, 20.37, 20.35 en 20.32. Dat is allerminst de ideale manier om gewenning te creëren. En ook niet om recht te doen aan twee programmamakers die ons, meer dan wie ook, hebben verwend met diep in de taal gewortelde uitdrukkingen en zinswendingen, onvergetelijke personages en nog altijd minstens één bewonderenswaardig mooi moment per uitzending.

Van Kooten & De Bie, zondagavond, Ned.3, 20.34-21.04u.