NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

FRITS ABRAHAMS
Moet de pers aan banden worden gelegd?

Jazeker, liever nog vandaag dan morgen. Dat was de teneur van de discussie die de KRO gistermiddag in een live-uitzending onder de titel Congres TV door een aantal deskundigen liet voeren. Dit naar aanleiding van de berichtgeving over de dood van Diana.

Het was een even gedenkwaardig als griezelig middagje. Daar zaten ze: een mediapsycholoog (Jaap van Ginneken), een socioloog (Herman Franke), een Rotterdamse bisschop (Ad van Luyn), een hoogleraar ethiek (Cees Klop) en een zangeres (Gerda Havertong). Roerend waren ze het met elkaar eens dat het zó niet langer kon met de pers.

,,Ik voel me overwoekerd door de popularisering'', zei Franke die vooral de kwaliteitspers verweet in die trend mee te gaan.

,,De journalistiek vercommercialiseert, ze praat het publiek steeds meer naar de bek'', zei Van Ginneken.

,,Zelfs de kwaliteitskranten maken zich schuldig aan strafbare feiten ten opzichte van bekende mensen'', zei Van Luyn.

,,Ik heb een afnemend vertrouwen in de zelfregulering door de pers'', zei Klop.

Wat moet er, volgens hen, precies gebeuren? Van hogerhand opgelegde regulering, dat leek de meesten wel wat. Klop stelde voor de roddelpers uit te zonderen van de vrijheid van drukpers. Van Luyn vond dat 'de burgers inspraak moeten krijgen in de uitoefening van de journalistiek', bij voorbeeld via een speciale consumentenbond-voor-de-pers.

Alleen Franke voelde niet voor een van buitenaf opgelegde gedragscode. ,,Liever een rotpers dan een pers aan banden.'' Maar wél had hij kort tevoren een bijna even bedenkelijke mogelijkheid geopperd: ,,De beslissingsmomenten in de journalistiek zouden openbaar moeten worden gemaakt. Ik zou wel willen weten wat er op de redactievergadering van de Volkskrant gebeurt.''

Ik denk dat de machtigen van Nederland, nóg liever dan Franke, zouden willen weten wat er op de redactievergaderingen van de Volkskrant gebeurt. Het is alleen niet te hopen dat ze dat recht ooit zullen afdwingen. Een democratie waarin dát gebeurt, zal snel ophouden een democratie te zijn.

Tegen deze en andere riskante ideeën moest een aantal persvertegenwoordigers (met name Yvonne Zonderop, adjunct-hoofdredacteur van de Volkskrant, en Nico Haasbroek, hoofdredacteur van het NOS Journaal) anderhalf uur lang oproeien. Ze deden hun best, maar hun argumenten leken in dit gezelschap weinig indruk te maken. Door sprekers als Van Ginneken en Franke mondde de uitzending steeds meer uit in een aanval op de kwaliteitspers. Dat bracht vooral Zonderop in de onhandige positie van iemand die telkens het beleid van háár krant moest verdedigen. Het leek wel alsof de Volkskrant is veranderd in een soort boulevardblad, waarin hoofdzakelijk wordt bericht over koningshuizen en filmsterren. Terecht hamerde Zonderop erop dat haar krant de afgelopen jaren zoveel méér heeft geschreven over onderwerpen als Bosnië en Ruanda.

Het mocht allemaal niet baten. De pers moet terug in haar hok. Controle van de macht? Daar hoorde je niemand over, behalve de persmensen zelf. Haasbroek moest aan het einde roepen: ,,Journalisten moeten laten zien wat er in de samenleving gebeurt. We moeten voorkomen dat dat niet meer kan.''

Wat de dood van een prinses al niet kan loswoelen. Het heeft allemaal te maken met de onbewijsbare idee dat de moderne media een soort hersenspoelende functie hebben. De media manipuleren de mensheid. Dat er een tot twee miljard mensen naar de begrafenis van Diana hebben gekeken, zou niet te wijten zijn aan het onderwerp - de beroemde dode - zelf, maar aan de hysterie die de media veroorzaakt hebben.

Ik geloof niet in dergelijke theorieën. Misschien moet je wel een poosje zelf journalist geweest zijn om de invloed van de pers te kunnen relativeren. De mensen laten zich niet zo gemakkelijk manipuleren naar een 'vals bewustzijn'. Als de media het al te bont maken - zoals in communistische en fascistische dictaturen - keren de meeste afnemers hen de rug toe: de emigratie naar het innerlijk van het eigen bewustzijn.