NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur GUUS VAN HOLLAND
ROTTERDAM, 16 SEPT. Dinamo Kiev, morgen tegenstander van PSV in de Champions League, speelde in de jaren tachtig 'computervoetbal'. Trainer Valeri Lobanovski (58) loodste de Oekraïense club met wetenschappelijke begeleiding naar de Europese top.

Vanuit de hoogste verdiepingen van het kolossale Intouristhotel van Kiev kijkt men recht in het Stadion van de Republiek. Van daaruit was een jaar of tien geleden te zien volgens welke patronen het elftal van Dinamo Kiev voetbalde. Als op een computerscherm kon men daar de lijnen waarnemen die de spelers hadden geleerd te lopen en de combinaties die zij gestuurd vanuit de controlekamer uitvoerden. Het spel van de ploeg uit de voormalige Sovjet-staat Oekraïne was voor een belangrijk deel voorgeprogrammeerd door de trainersstaf van Valeri Lobanovski.

Meer dan honderdduizend toeschouwers waren op een avond in september 1985 getuige van een oogverblindende demonstratie van Dinamo Kiev. Het elftal van FC Utrecht meende de in de thuiswedstrijd verworven 2-1 voorsprong in het immense stadion van Kiev met enig fortuin te kunnen behouden. Maar na afloop van het tweede duel in de eerste ronde van de Europa Cup voor bekerwinnaars moesten de Utrechters bekennen dat tegen deze voetbalmachine elke vorm van geluk was uitgesloten. Met een 4-1 nederlaag kwam Utrecht er nog genadig van af. Dat seizoen zou Dinamo Kiev naam maken als de meest indrukwekkende voetbalploeg van Europa, met als apotheose de Europese finale in Lyon tegen Atlético Madrid (3-0).

Dinamo Kiev telde niet alleen saaie, gemaakte voetballers. Integendeel. Blochin was al eens in 1975 tot Europees voetballer van het jaar gekozen. Demjanenko en Bessonov waren technisch zeer vaardige verdedigers die ook konden aanvallen, Michailitsjenko en Rats waren prachtige middenvelders, Belanov een schotvaardige spits en Jaremtsjoek en vooral Zavarov briljante technici. Onder het strenge regime van Lobanovski waren zij samengesmeed tot een hecht collectief, waarin elk eigen initiatief werd bestraft met een schorsing of zelfs met verbanning.

Lobanovski werd gevraagd naast zijn baan als trainer van Dinamo Kiev ook bondscoach te worden van het nationale elftal van de Sovjet-Unie. Vanzelfsprekend zou daardoor het nationale elftal onder zijn leiding voor het merendeel bestaan uit spelers van Dinamo Kiev. Op het wereldkampioenschap van 1986 begon de Sovjet-Unie als een der favorieten, zeker na de verpletterde 6-0 overwinning op Hongarije in de eerste wedstrijd. Maar toen de ploeg verrassend door België werd verslagen, waren de spelers meteen hun gevoel van onoverwinnelijkheid kwijt - ze waren ook maar mensen. Op het Europees kampioenschap van 1988 gaven de spelers van de Sovjet-Unie zich pas in de finale over. Het bijzondere talent en de avontuurlijke geest van de Nederlanders wonnen het in de slotwedstrijd van het team van robots.

Veel van de voetballers van Dinamo vertrokken eind jaren tachtig naar het Westen in de hoop hun talent te kunnen verzilveren. Zoals Zavarov naar Juventus, Belanov naar Borussia Mönchengladbach, Michailitsjenko naar Sampdoria en Koeznetsov naar Glasgow Rangers. Maar zonder de controle van het regime waren ze gedoemd te mislukken. Vrijheid was niet aan hen besteed.

Het computervoetbal van Dinamo Kiev werd het 'voetbal van het jaar 2000' genoemd. Spel was wetenschap geworden. Het was het voetbal dat was gebaseerd op de ideeën van de gediplomeerde loodgieter Lobanovski en professor Anatoli Zelentsov, hoofd van het Instituut voor Natuurwetenschappen in Dnjepropetrovsk, waar Lobanovski als trainer begon.

In het boek Football against the enemy van Simon Kuper vertelt Zelentsov: ,,Als Lobanovski dingen zei als 'een elftal dat bij niet meer dan 15 of 18 procent van zijn handelingen fouten maakt, is onverslaanbaar', dan was dat geen gokwerk.'' Het team van Zelentsov verzamelde statistische gegevens. De professor ging uit van de veronderstelling dat een fractie van een seconde denktijd in het moderne voetbal al te lang kan zijn. Een speler diende te weten waarheen hij moest passen vóórdat hij werd aangespeeld. Om dit te bereiken moesten de spelers standaardsituaties uit hun hoofd leren en volgens vaste patronen vrijlopen.

Aan de hand van een computerprogramma werd elke wedstrijd van Dinamo geanalyseerd. Op een computerscherm waren negen vierkante vakken aangebracht om te kunnen meten hoe vaak iedere speler op ieder deel van het veld verscheen, wie zijn plaats moest overnemen als hij een bepaalde zone verliet en hoeveel werk hij met en zonder bal verzette. Op een computeruitdraai waren de metingen te zien die van iedere speler in de wedstrijd waren gemaakt. Aspecten als intensiteit, activiteit, foutengemiddelde, effectiviteit en realisatie kregen een score. Het computerprogramma kende iedere speler een totaalscore toe, die was berekend tot drie cijfers achter de komma.

Daarnaast werden door middel van spelletjes op een computerscherm reactie, zelfbeheersing, evenwichtsgevoel, weerstand bij vermoeidheid en spiercontrole van de spelers getest. Geheugentesten waren uiteraard ook van groot belang in het voetbalsysteem dat op automatismen was gebaseerd. Vaak bleek dat spelverdelers en technisch vaardige spelers ook een hoge score wat betreft intelligentie haalden.

In 1989 werd Dinamo Kiev de eerste profclub van de Sovjet-Unie. De club moest rijk worden vonden de nieuwe bewindslieden. Lobanovski verloor de greep op zijn systeem, zijn club, zijn spelers en zichzelf. Hij besloot in te gaan op een aanbod uit de Verenigde Arabische Emiraten. Hij werd er rijk, maar niet gelukkig, werd vervolgens in Koeweit trainer en ook nog in Saoedi-Arabië. Eind 1996 jaar keerde hij terug bij Dinamo Kiev. De club was in verval, had een schuld van vier miljoen gulden en werd geregeerd door Oekraïense mafia. Een jaar eerder in 1995 probeerden Dinamo-leiders de Spaanse scheidsrechter Lopez-Nieto voor de Champions League-wedstrijd tegen Panathinaikos om te kopen door hem een bizonmantel en 30.000 dollar te schenken. De Spanjaard rapporteerde de omkoping, waardoor Dinamo een jaar werd verbannen uit Europese competities. Lobanovski is nu weer de baas. Van zijn systeem is niet veel meer over. Voor de man met het rode haar en het strenge gezicht is voetbal nu een kansspel.