NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

MARTIJN MEIJER
Water en vuur behoren tot de voornaamste materialen van de Zwitserse kunstenaar Roman Signer (1938). In de documentaire Signers Koffer - Unterwegs mit Roman Signer van Peter Liechti uit 1995, laat de kunstenaar op het strand van het Italiaanse eiland Stromboli, onder de rook van een vulkaan, een van zijn vuurwerkinstallaties een vulkaan imiteren. Even later steekt hij vlak aan de rand van de krater vuurpijlen af, die gillend in de zwaveldampen verdwijnen.

De documentaire zit vol met zulke pyrotechnische grappen. Signer heeft een brevet als Sprengbefugter, Kategorie B. Hij werkte, voordat hij op zijn vierendertigste kunstenaar werd, onder andere als bouwkundig tekenaar, monteur, assistent-watermeter en helikopterpiloot (in het begin van de film laat hij een op afstand bestuurbaar helikoptertje zich te pletter vliegen tegen het verlaten Hotel und Kurhaus Alvaneu-Bad).

De documentaire is eigenlijk een roadmovie door IJsland, de Zwitserse Alpen en het Tatra-massief in Polen. De kunstenaar reist steeds in gedateerde vervoermiddelen: de Trabant van zijn Poolse schoonvader, en een driewielig bestelautootje, een Piaggi. Dit autootje laat een glinsterend waterspoor achter op een Zwitserse bergweg.

Een deel van de film bestaat uit observaties, soms in zwart-wit, die een mysterieuze sfeer ademen: het wuiven van bomen, zwermen vogels die prachtige patronen maken die doen denken aan vloeistofdia's, geisers op IJsland, een waterstroom bij een huis, dat het opschrift L'Enfer (De Hel) draagt. Onvergetelijk zijn de Poolse arbeiders die op een desolaat industrieterrein staan te schelden op de tegenwoordige tijd.

Het andere deel van de documentaire bestaat uit Signers reacties op de omgeving, met zijn installaties en 'acties'. Daarbij zet hij soms onverschrokken zijn eigen lichaam op het spel: hij stelt zich bloot aan zijn vuurwerk, laat zich door het ijs zakken en beklimt een oude fabriekspijp. Een aantal elementen keert steeds terug, zoals explosies en vallende voorwerpen: een houten kistje waar de kunstenaar op staat explodeert onder zijn voeten, een zak zout valt van grote hoogte op een platenspeler.

Signer is vooral geobsedeerd door houten tafels, die vaak op ingenieuze wijze vernield worden. Zeven houten tafels vliegen met een knal tegelijkertijd met een sierlijke boog uit de open ramen van Kurhaus Weissbad, en vallen te pletter. Een tafel verliest met vier harde knallen al zijn poten, een volgende tafel met vuurpijlen aan de poten vliegt de lucht in en landt op haar rug, en tussen de poten van een derde tafel explodeert een luchtballon.

Het bijzondere van deze film is dat we een wereldvreemde, onnavolgbaar Zwitsers pratende man volstrekt serieus ideeën zien uitvoeren die slechts aan een kinderlijk verstand voorbehouden lijken te zijn. Signer vult zijn rubberen lieslaarzen met water totdat hij omvalt, en hij laat zijn muts van zijn hoofd trekken door een vuurpijl. Hij loopt op vuurwerkschoenen, waaruit pijlen en rotjes schieten, naar de zee. Mooi is ook dat hij, slapend in een tentje, zijn gesnurk met een microfoon registreert en uit boxen over de hoogvlakte laat schallen. De wilde paarden trekken zich er niets van aan.

Het wordt niet echt duidelijk wat Signer beweegt, maar zijn acties en installaties blijven overtuigen, ook al zijn ze half geslaagd, omdat ze op een terloopse en ironische manier gepresenteerd worden. Het wekt weinig verbazing als we hem later enthousiast met kinderspeelgoed in de weer zien. Vlakbij het einde maakt hij een poëtisch gebaar, na al die explosies een stil hoogtepunt in de film: hij laat een wekker op een plank te water, de wekker vaart traag stroomafwaarts en verdwijnt in de verte. Even later verdwijnt ook Roman Signer in de Poolse mist.

Signers Koffer - Unterwegs mit Roman Signer, morgen, VPRO, Ned.3, 23.23u.