NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Uitgebracht op huurvideo door Arcade Movie Company.

Sommige mensen blijven slecht

Door HANS BEEREKAMP
Voor een rasechte 'liberal' als Tim Robbins lijdt het geen twijfel dat een meer verlicht gevangenissysteem beter zou zijn voor de Amerikaanse samenleving. Hij regisseerde in 1995 Dead Man Walking over de onmenselijkheid van de doodstraf en speelde in 1996 de hoofdrol in The Shawshank Redemption, waarin een ten onrechte wegens moord veroordeelde gedetineerde het repressieve systeem aanvecht, alvorens na twintig jaar straf te ontsnappen.

Het onderwerp van Killer: A Journal of Murder, dat de indruk maakt op ware gebeurtenissen te zijn gebaseerd, lijkt in details en hoofdlijnen op beide eerder genoemde films. Het debuut van regisseur en schrijver Tim Metcalfe, dat geproduceerd werd door de meer cynische 'liberal' Oliver Stone, trekt echter een iets andere conclusie.

In een soms bijna documentair aandoende vorm laat Metcalfe een gepensioneerde en hoogst bejaarde cipier terugblikken op zijn eerste jaren in de gevangenis, rond 1929 in Kansas. Daar ontmoet de liberaal-joodse en idealistische Henry Lesser (Robert Sean Leonard), in een hem totaal vreemde, conservatief-repressieve omgeving, de wegens inbraak veroordeelde, hoogst intelligente Carl Panzram (James Woods). Panzram bekent aan de hem sympathie toedragende jonge bewaarder in totaal 21 mensen te hebben vermoord, maar nooit daarvoor te zijn gesnapt. Ook Panzram is het product van een samenleving, die hem van jongsaf aan slecht behandeld heeft, maar maakt Lesser ook duidelijk, mede door aan de cipier toevertrouwde opgekrabbelde memoires, dat hij elke verlichting van het regime effectief misbruikte. Langzaam daagt bij Lesser het besef dat sommige mensen over een onverbeterlijk slechte natuur beschikken. Nadat Panzram op gruwelijke wijze een andere cipier vermoord heeft, smeekt hij om de doodstraf. Die komt uiteindelijk als een verlossing, terwijl Lesser zich mede onder invloed van die gebeurtenis van atheïst tot gelovige jood transformeert.

Het is geen gemakkelijke boodschap die Metcalfe en Stone in Killer: A Journal of Murder uitdragen. Bovendien blijven de sociale en filosofische implicaties (ondanks een verwijzing naar de anti-gelijkheidsideoloog H.L.Mencken) tamelijk onderbelicht in deze film, die ook in enkele, vernuftig mede uit documentair archiefmateriaal gecompileerde scènes, steeds nadrukkelijk feitelijk gedrag in beeld brengt. Metcalfe dwingt als regisseur meer respect af dan als scenarioschrijver: de apotheose van de film laat de kijker enigszins verbijsterd en verweesd achter. Wat wil die oude cipier nu eigenlijk aan ons vertellen: dat de gelegenheid de dief (en moordenaar) maakt of dat de wereld Carl Panzram onrechtvaardig behandeld heeft? Waarschijnlijk allebei, maar die paradox had op scenarioniveau wel wat beter onderbouwd kunnen worden.