NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S c h a k e l s

Door een onzer redacteuren
MADRID, 8 JULI. De NAVO is het vanochtend volgens Nederlandse regeringsfunctionarissen eens geworden over de uitbreiding van de alliantie met drie landen: Polen, Tsjechië en Hongarije. Dit is volgens Nederlandse diplomatieke bronnen de uitkomst van beraad tussen de zestien staatshoofden en regeringsleiders van de NAVO in Madrid.

Rond het middaguur ontbrak nog een formeel besluit. Ook de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken, Abel Matutes, verklaarde aan het begin van de middag dat er zich consensus aftekent over een eerste uitbreiding met slechts drie leden.

Over de exacte formulering van de toezeggingen aan de 'afvallers' waren de leiders van de NAVO het rond de middag nog niet eens. De ministers van Buitenlandse Zaken kwamen toen volgens Nederlandse regeringsfunctionarissen bijeen om zich te buigen over een tekst waarin de NAVO verklaart de deur open te houden voor nieuwe leden. Nog niet bekend was rond het middaguur of hierin ook data en landen concreet worden genoemd. De Verenigde Staten en Groot-Brittannië verzetten zich daar tegen.

De tekst van de ministers moest na afloop ter goedkeuring worden voorgelegd aan de staatshoofden en regeringsleiders. Op dat moment zou pas een definitief besluit over het aantal nieuwe leden kunnen vallen.

Meningsverschillen tussen vooral Frankrijk en de Verenigde Staten over het aantal uit te nodigen landen, hebben geleid tot transatlantische spanningen, die tot vanochtend niet waren opgelost. Diplomaten van de lidstaten hebben tot diep in de nacht onderhandeld over een compromis.

De vergadering begon vanmorgen met een plenaire zitting en werd daarna in beperkt gezelschap voortgezet. Inzet van de discussie is de eis van Frankrijk en Italië dat ook Roemenië en Slovenië in de eerste uitbreidingsronde van de NAVO in 1999 moeten toetreden. De Verenigde Staten willen niet verder gaan dan uitbreiding met drie leden.

Ook Groot-Brittannië wil de eerste ronde beperken tot drie nieuwe leden. De Britse premier Blair stelde vanmorgen tijdens de vergadering dat het fout zou zijn meer dan drie uit te nodigen en dat de NAVO een militaire alliantie is, geen politieke club.

,,De bijeenkomst vandaag is een beslissend moment voor NAVO'', zei vanmorgen NAVO-secretaris-generaal Solana in zijn openingstoespraak. ,,We zullen de deur van de alliantie openen voor de eerste nieuwe leden uit Midden- en Oost-Europa. ,,Onze alliantie zal sterk uit Madrid te voorschijn komen en klaar zijn om alle nieuwe taken aan te pakken die we onszelf hebben opgelegd'', aldus Solana.

Diplomaten uit de lidstaten hebben tot vannacht half drie onderhandeld over de bewoording van het slotcommuniqué over de uitbreiding. De definitieve tekst over dit belangrijkste onderwerp van de top werd overgelaten aan de staatshoofden en regeringsleiders, wat zeldzaam is op de doorgaans nauw georkestreerde NAVO-toppen. De discussie spitste zich toe op de toezegging aan 'afvallers' van nu voor toetreding later. Vooral de vraag of namen van landen en data voor een volgende toetreding genoemd moesten worden, was volgens NAVO-diplomaten inzet van het beraad.

Na weken van transatlantische irritaties over het aantal leden, zeiden NAVO-diplomaten vanmorgen dat er vandaag een beslissing valt. Maar een hoge Amerikaanse functionaris hield er nog rekening mee dat het besluit ook naar morgen, de slotdag van de top, kon worden doorgeschoven. Met name Frankrijk en Italië, die gepleit hebben voor toetreding van Roemenië en Slovenië naast Polen, Tsjechië en Hongarije, wilden een sterke verklaring voor 'hun' kandidaten. De Amerikaanse president Clinton wilde de 'afvallers' geen specifieke toezeggingen doen. ,,We vinden dat de deur van de NAVO open moet blijven'', zei hij gisteravond.

Clinton had gisteravond in Madrid een ontmoeting met een delegatie van Republikeinse en Democratische Congresleden. Na afloop zei hij dat hij in eigen land voor de lastige taak staat steun te winnen voor de uitbreiding. ,,We moeten nog een hele weg afleggen om het Amerikaanse volk te overtuigen van het monumentale belang van de beslissingen die we hier nemen en de noodzaak voor hen die te steunen.'' De Senaat moet uitbreiding van de NAVO goedkeuren met een tweederde meerderheid.

De VS willen de uitbreiding tot Polen, Tsjechië en Hongarije beperken wegens hun militaire en politieke vorderingen. Beheersing van de kosten is een belangrijk argument om nu niet meer leden toe te laten. Maar gisteravond zei Clinton ook ,,zeer enthousiast te zijn over de ontwikkelingen'' in Slovenië en Roemenië.

De leiders van de NAVO zullen volgens diplomaten vandaag niet, zoals aanvankelijk de bedoeling was, de interne herstructurering van de alliantie afronden. Een Frans-Amerikaans conflict over het bevel over het zuidelijk NAVO-commando in Napels heeft er toe geleid dat Frankrijk nu niet terugkeert in de militaire structuur. Eind 1995 had Parijs aangekondigd voor het eerst sinds 1966 weer deel te willen uitmaken van de militaire NAVO-structuur.

Later verbond de Franse regering hieraan de voorwaarde dat de VS het bevel over het zuidelijk commando, AFSOUTH, moesten overdragen aan een Europeaan. Maar Washington wil AFSOUTH niet afstaan omdat de Amerikaanse zesde vloot, uitgerust met strategische kernwapens, in de Middellandse Zee onder dat commando valt. Clinton zei gisteravond: ,,Ik hoop dat de NAVO, zodra de top voorbij is, de onderhandelingen met de Fransen kan hervatten en dat tegen het eind van het jaar zowel Spanje als Frankrijk in de geïntegreerde commandostructuur zullen zitten.''

De nieuwe Franse regering, onder leiding van de socialistische premier Jospin, liet onlangs weten dat niet aan de vereiste voorwaarden is voldaan voor terugkeer in de militaire NAVO-structuur. President Chirac sloot zich vorige week hierbij aan. Het geschil over AFSOUTH houdt de herstructurering van de NAVO grotendeels in gijzeling, omdat de reorganisatie van de NAVO als één pakket wordt beschouwd. De NAVO had deze hervorming, die de alliantie flexibeler moet maken, in Madrid willen regelen.

Ook de volledige opname van Spanje in de militaire structuur, die rond had moeten zijn, laat op zich wachten. Madrid wil een eigen hoofdkwartier en dat leidt tot onenigheid met vooral Portugal. De Spaanse premier Aznar herhaalde vanmorgen de Spaanse wens om toe te treden. Hij noemde geen concrete datum.

De Oost-Europese leiders dineren vanavond met hun Westerse collega's. Rusland - tegen de NAVO-expansie - is vertegenwoordigd op het veelbetekenend lage niveau van een vice-premier.

Domicilie,
voor wie zich vestigt in het buitenland.