NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

SJOERD DE JONG
Als iemand me halverwege de jaren zeventig, toen de wereld nog klein genoeg was voor twee kanalen, had verteld dat de Nederlandse televisie over luttele jaren een dolgedraaide discobal zou zijn geworden, of een maalstroom van seksuele ontboezemingen, soaps en verkeersongelukken, had ik hem schaapachtig aangekeken, een hap van mijn ham-kaas tosti genomen en me weer geconcentreerd op de ontknoping van Lassie.

In die nadagen van de naoorlogse welvaartsdroom, toen de samenleving sidderde onder treinkapingen, RAF, de zaak-Menten, en het kabinet-Den Uyl, was de televisie een middelpuntzoekend instrument. Je kon er maar twee kanten mee op: je werd verstrooid, of je werd geschokt. En je wist altijd dat je je in het gezelschap bevond van honderdduizenden andere verstrooiden of geschokten. Televisie verenigde, in amusement of ergernis. Televisie was, met andere woorden, burgerlijk.

Dat is lang geleden, en het verschil tussen het ouderwetse 'avondje Avro' en de huidige tv-cultuur is sindsdien tot vervelens toe gesignaleerd en geanalyseerd, al is het zo duidelijk als dat tussen een krasje en een kettingbotsing, of tussen neusdruppels en nitroglycerine. In de postmoderne cultuur is de tv een middelpuntvliedend instrument geworden: een permanente kermis waar de klant in zijn eigen achtbaans-karretje doorheen kan scheuren. De trotse één-kanaals-kijker ('Ik ben zelf een Avro-man. Jij?') is een gereïncarneerde Kaspar Hauser, een barbaar die eigenlijk in een dwangbuis moet worden heropgevoed, zoals de crimineel in A Clockwork Orange - maar dan met één hand vrij voor de afstandsbediening.

Zo denkt bijvoorbeeld de Amerikaanse trendwatcher Douglas Rushkoff er over. In zijn jongste boek Children of Chaos beschrijft deze leerling van Marshall McLuhan het zap- en surfgedrag van tieners en twintigers als een hogere vorm van tv-kijken, waarbij het wezenloze kanaalstaren van hun ouders stompzinnig afsteekt. De kids zijn geëmancipeerde kijkers, die 'hun eigen chaos regisseren'. Avond na avond wordt een eigen universum geassembleerd, dat niets meer te maken heeft met passieve tv-consumptie - en waarbij dus veel moet worden gegeten, email gecheckt, en vooral: erdoorheen gepraat.

Het kan zijn, en ik ben blij dat ik deze week een poging tot persoonlijke regie mag wagen. Om niet direct uit de achtbaan te vliegen, zal ik de chaos-regie, met wat smokkelen, dit keer beperken tot de kanalen die ik nog ken uit de tijd van Lassie en Bonanza: Nederland 1, 2 en 3. Zolang het hart het toelaat, volgen er de komende dagen telkens meer.

Nederland op zondag blijkt verrassend genoeg, ondanks alle SCP-rapporten over secularisatie, geen probleem. Na tien minuten zappen heb ik, hoezeer ik er ook doorheen praat en hoe vaak ik ook naar mijn pc loop om mijn email te checken, een rudimentair thema van de avond te pakken. Het is toch weer, alsof er niets is veranderd: het geloof.

Op Nederland 1 en 2 vlogen al om acht uur de bakstenen door de lucht in Noord-Ierland, waar katholieken demonstreerden tegen de jaarlijkse mars van de protestantse 'Oranjemannen'. Even later, op Nederland 2, volgen we koningin Beatrix, Oranjevrouw nummer één, op haar staatsbezoek in het katholieke Polen. Tegelijkertijd, op Nederland 3, legt de Britse schrijfster Jeannette Winterson aan interviewer Michaël Zeeman uit welke invloed de Bijbel heeft gehad op haar werk. Hoezo chaos?

De indruk van ordening wordt gaandeweg de avond zelfs steeds sterker. Want terwijl de katholieke Ieren ordentelijk worden verspreid door de politie, en Beatrix zich laat toezingen door Poolse jeugd, blijft de excentrieke Winterson minzaam glimlachend antwoorden op Zeemans Intelligente Vragen. Dat is een knappe prestatie, want de licht ontvlambare Winterson wil nog wel eens uit interviews weglopen, zoals eerder dit jaar in deze krant (in een kritisch maar vriendelijk vraaggesprek van Sandra Küpfer). Uit pure wraakzucht zapte ik een paar keer haar hoofd weg. Ze bleek er tegen te kunnen.

Dagsluiter op Nederland 2 was, hoe kan het ook anders: 'De fascinerende Middeleeuwen', waarin werd beschreven hoe de orde van het geloof afrekende met de ketterse katharen. 'Gevangenen van beide partijen werden vermoord, verminkt en blindgemaakt'. Waarna de rust in de Languédoc weerkeerde.

Zondag is stichtelijk gesproken dus nog wel op orde, besloot ik gerustgesteld. Maar welke conclusie moeten we daaruit trekken? Weinig veranderd in Nederland? Niet creatief genoeg gezapt? Morgen kijken we een paar kanalen verder, over de grenzen.