NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

MARGOT POLL
Het licht zoekt een weg door het loof van de bomen. Een vrouw dwaalt in het schaarse licht en zingt over haar verloren Eurydice. Een man schuift over het gras, de zon is doorgebroken. Zijn gulp staat open, het overhemd komt er doorheen. Een jongen vervolgt zijn weg keurig op het pad. Hij doet een jogger na, hij versnelt en houdt in. Dat gaat zo een tijdje door. In de documentaire La Moindre des choses worden de psychiatrische patiënten van de Franse kliniek La Borde als stereotypen in beeld gebracht. Regisseur Nicolas Philibert lijkt dat met opzet te doen om die stereotypen later omver te kunnen werpen.

Patiënten en personeel van La Borde voeren elk jaar een toneelstuk of musical op. In de zomer van 1995 bereidden zij Opérette (1966) van Withold Gombrowicz voor. Philibert filmde deze voorbereiding, maar doet ook verslag van het dagelijkse leven van de bewoners. Daar straalt de eenzaamheid en de vermoeidheid van de mensen af. Ze zitten op hun bed of kijken verstrooid naar hun medebewoners.

Philibert heeft met zijn cameraploeg enkele weken in de kliniek doorgebracht. De eerste week werd er niet gefilmd, maar werd vooral kennisgemaakt met de bewoners in hun dagelijks leven. Uiteindelijk vonden de bewoners het leuk om gefilmd te worden. Alleen wanneer zij medicijnen kregen toegediend moest de camera zo veel mogelijk weg. Een andere moeilijkheid was dat de filmmaker geen samenhangende gesprekken kon voeren met sommige patiënten. Een mooi voorbeeld daarvan is Claude. Philibert filmde deze enigszins in zichzelf gekeerde man terwijl zijn baard wordt geknipt. ,,Dat was heel ontroerend. Ik wilde dat graag vastleggen, maar het duurde weken voordat Claude geheel op zijn eigen manier mij duidelijk maakte dat hij daar niets op tegen had.''

Philibert neemt alle tijd. Niemand wordt opgejaagd en het bereiden van het eten in de keuken krijgt even veel aandacht als de scènes op het toneel. Daar komen de bewoners echt los. Vooral de zangers en muzikanten laten er geen misverstand over bestaan: het kost ons wat meer moeite, maar ook wij kunnen maathouden als het moet. Zij klampen zich vast aan het talent van hun dirigent. Ondertussen wordt het toneel gebouwd en leren de spelers de tekst uit hun hoofd. Naarmate het stuk meer vorm krijgt en de spelers zich vereenzelvigen met hun rol, verdwijnt het zichtbare verschil tussen patiënten en begeleiders.

Volgens Philibert is gekheid nu eenmaal niet van iemands gezicht af te lezen. ,,Ik kan toch moeilijk bij ieder nieuw gezicht dat in beeld komt een sticker plakken: schizofreen, psychopaat, paranoïde of verpleegster? Ik wil niet doen alsof er geen verschil is tussen de een en de ander, maar je mag ze ook niet bijvoorbaat in een hokje stoppen'', aldus Philibert in een interview naar aanleiding van de documentaire.

Philibert stelt het mooier voor dan het in werkelijkheid is. Hij werpt zijn stereotypen inderdaad omver, maar dat heeft meer te maken met de schmink en de maskers op het toneel dan dat de psychiatrische patiënten niet meer te onderscheiden zijn van het personeel. Dat een enkele verzorger later ook als patiënt in de kliniek is teruggekomen, doet daar niet aan af.

La moindre des choses. Zondag, Ned.3, 22.09-23.59u.