NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

ARJEN SCHREUDER
Het begin van de documentaire Het verhaal van een reis is al heel bijzonder. Een man voert al dansend in een tempel een gesprek met de god Shiva, terwijl een commentaarstem vertelt over het ontstaan van de Ganges. Deze heilige rivier, vertelt de stem, is een geschenk van de god Shiva aan een legendarische koning, die in strenge ascese leefde om de zielen van zijn voorvaderen schoon te wassen. Deze reiniging was echter alleen mogelijk door een bad in de heilige rivier de Ganges, die in de hemel stroomde. Geen nood; Shiva liet de rivier door zijn haar stromen en zo op de aarde vallen.

Langs deze rivier voert de pelgrimage van de hoofdpersoon, een zwaar gehandicapte man die samen met zijn broer duizenden kilometer stroomopwaarts aflegt om de as van zijn overleden moeder uit te strooien over het water bij het bedevaartsoord Haridwar. Ze reizen in gammele vrachtwagens, in boten over het heilige water en te voet, waarbij de hoofdpersoon, Jaman Lal, door zijn broer op de rug wordt gedragen. Soms ook beweegt hij zichzelf voort: steunend op zijn handen, de mismaakte benen achter zich aan bungelend. Te voet of in het algemeen oncomfortabel reizen heeft de voorkeur, meldt de commentaarstem, want door zelfkastijding komt er magische energie in ons vrij.

De documentaire van de Finse regisseur Pirjo Honkasolo, vorig jaar op de IDFA bekroond met de Joris Ivens Award, geeft een scherp beeld van de wereld van Indiase pelgrims. Bij ieder beeld wordt het raadsel van de hindoeïstische overgave vergroot. Ieder detail draagt enerzijds bij aan een beter begrip van hun religieuze systeem, maar roept ook steeds opnieuw de vraag op waarom ze juist deze gedragingen vertonen.

De film toont vergevorderde heiligen die zich met lijkenas insmeren of hun geslachtsdelen zonder mankeren enkele keren om een stok rollen. Of ze nemen op het eiland Sagar bij de monding van de rivier bij volle maan deel aan een ritueel bad in de Ganges. Want, aldus het commentaar, wie twaalf jaar lang op 14 januari om middernacht op het eiland baadt in de Ganges, die wordt bevrijd van de eeuwige dwang van de wedergeboorte. Het doel van dit alles is ontvankelijk te worden voor het goddelijke, de staat van verlichting te bespoedigen, zo rein te worden dat men niet meer opnieuw geboren hoeft te worden.

Als je je daarbij al iets kunt voorstellen, blijft toch de vraag waarom juist dit gedrag tot die vrijmaking zou leiden. Waarom bijvoorbeeld is juist de stad Benares en niet een andere onooglijke plek de plaats waar overledenen de meeste kans maken dat hun ziel naar God gaat, ook al vreten de honden hun lichaam op? En waarom moeten de nabestaanden bij het verbranden van een overledene wachten tot de schedel splijt en de ziel er uit kan ontsnappen? Waarom niet via, laten we zeggen, de neusgaten? En waarom zou je er op wachten?

Op zijn pelgrimage leert Jaman Lal een vrouw kennen, die besluit hem op zijn verdere leven te vergezellen. Jaman geeft als verklaring van hun ontmoeting dat ze elkaar al in een eerder leven ontmoet hebben, en dat ze dus voor elkaar bestemd zijn. Eenmaal terug in zijn geboortedorp, laat Jaman Lal druppels uit de heilige Ganges uitdelen aan de achtergeblevenen. Ook hier dringen zich vragen op: als het water slechts een religieuze functie heeft, als het water van de Ganges niet werkelijk de ziel reinigt maar dat zoiets toch van binnenuit de mens moet komen, waarom zou je dan zesduizend kilometer reizen om dat water te halen? Waarom is de Ganges eigenlijk heilig? Als het is vanwege een mooi verhaal, waarom zou je je in het dagelijkse leven dan iets daarvan aantrekken? Waarom zou je de religie zo letterlijk nemen?

Het is de kracht van deze documentaire dat zij al deze vragen dwingend oproept.

Het verhaal van een reis. Ikon, Ned.1, 22.02-22.53u.