NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

BASTIAAN BOMMELJÉ
Onder veel historici heerst het misverstand dat geschiedenisonderwijs mensen wijzer, politiek verantwoordelijker en sociaal vaardiger maakt. Vandaar de vaak gehoorde klacht dat de jeugd niets meer van het verleden weet, en dat de overheid moet ingrijpen om het historisch besef als wonderolie door de kinderkelen te gieten. Want kennis van de geschiedenis, heet het, is onmisbaar voor een beschaafd bestaan. Die gedachte klonk ook door in de onderwijswet van 1857 waarmee geschiedenis tot verplicht vak werd in het lager onderwijs.

De geschiedenisles diende 'tot opwekken van vaderlandsliefde als bestanddeel der nationale opvoeding'. Dat was lang voordat huidige Nederlandse parlementariërs bij navraag door het Historisch Nieuwsblad oprecht blijken te menen dat Willem van Oranje in de zeventiende eeuw bij Dokkum werd vermoord - en boos worden als dit niet zo blijkt te zijn. Het vervelende is dat iedereen de geschiedenisles krijgt die door zijn ouders is bedacht. Het onderricht heeft dus zelf zijn eigen historie, en daarom is het een aardig idee van het RVU-radioprogramma 'Sporen naar het verleden' een uitzending te wijden aan de geschiedenis van het geschiedenisonderwijs in Nederland. Onder de titel 1600: slag bij Nieuwpoort wordt getracht met de Nijmeegse historicus Joop Toebes de ontwikkeling in kaart te brengen. Interviews over hoe het vroeger toeging met onder meer de geschiedenisleraar en onderwijshervormer Fontaine zorgen voor de specerij uit de praktijk. In wezen is het verhaal simpel: ooit was geschiedenisles verzuild en verhalend. Voor protestante kinderen ging het om de heldenrol van Willem de Zwijger; katholieke leerlingen zwijmelden bij de middeleeuwen; liberale adolescenten leerden dat Thorbecke de natuurlijke uitkomst was van het vaderlands verleden. Daarna kwam de mammoetwet en werd de les van verhalend tot verklarend, en verdween daarmee al snel in de pretpakketten. Nu alleen nog de christelijke partijen weten dat Karel V geen sigarenmerk is, schijnt het tij iets te keren: in 1999 moet geschiedenis - of in ieder geval iets dat daarop lijkt - weer een prominente rol gaan spelen op havo en VWO. Als het programma van de RVU iets duidelijk maakt - en helaas maakt het niet zoveel duidelijk, maar onderhoudend blijft het wel - is dat onderwijshervormers zoveel kunnen hervormen als zij willen, maar dat de geschiedenisles staat of valt bij het enthousiasme van degene voor de klas. Ook wie niet één jaartal meer kent, zal nooit vergeten hoe de leraar het klaslokaal omtoverde in een imaginair slagveld bij Heiligerlee of hoe hij je de klamme hitte deed voelen van de VOC-reizen om de Kaap. De kracht van goed geschiedenisonderwijs werd mij duidelijk tijdens een les op de lagere school over de Tweede Wereldoorlog, toen de grootste en sterkste jongen van de klas plots in huilen uitbarstte. Hij was van Duitse afkomst, maar kwam na die les nooit meer in lederhosen naar school.

Tussen neus en lippen door wordt ook in het RVU-programma weer gesuggereerd dat geschiedenisles onmisbaar is om het heden te begrijpen, alsof historisch besef een handleiding modern leven biedt. Het zij hier nog eens tegengesproken: geschiedenisonderwijs maakt mensen niet wijzer, politiek verantwoordelijker en sociaal vaardiger. Misschien leert het ze nooit meer in lederhosen naar school te komen, en dat is al mooi genoeg.

Sporen in het verleden: Morgen, RVU, Radio 5: 15.02-15.45u.