NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Tv-bonzen struikelen in bonusjacht

Door onze redacteuren JACO ALBERTS en GEERT VAN ASBECK
ROTTERDAM, 25 JUN. Het is dinsdag 27 mei 1997, vroeg in de ochtend. Op het Haarlemse hoofdkwartier van uitgeverij VNU ontvangt bestuursvoorzitter Joep Brentjens een zakenpartner die met spoed om een onderhoud heeft gevraagd: Remy Sautter, de nieuwe topman van het Luxemburgse mediaconcern CLT-UFA. Brentjens moet gespannen zijn. De aanleiding waarom Sautter de reis uit het Groothertogdom heeft gemaakt is wel heel bijzonder. Sautter is niet alleen. Hij heeft advocaten bij zich. Onder zijn arm klemt hij een dossier vol pijnlijke kwesties voor vooraanstaande lieden uit de Nederlandse commerciële omroepwereld. De stukken spreken duidelijke taal. Twee directeuren en een ex-directeur van de RTL4, waarvan zowel CLT als VNU aandeelhouders zijn, hebben zich schuldig gemaakt aan belangenverstrengeling. Erger nog, wie kwaad wil denken, komt tot de conclusie dat de drie simpelweg een greep uit kas hebben gedaan. Dat geldt voor directievoorzitter Huib Boermans, van de inmiddels met Veronica gevormde Holland Media Groep (HMG) die formeel nog in dienst is van VNU, voor HMG-bestuursecretaris Henri Roemer (van CLT), en voor voormalig RTL4-directeur en de huidige Europese baas van SBS, Freddy Thyes.

Brentjens en Sautter, die met VNU en CLT-UFA samen 65 procent van de aandelen van de HMG bezitten, besluiten Veronica, de derde aandeelhouder van HMG, er zo snel mogelijk bij te betrekken. Diezelfde ochtend heeft Veronica-voorzitter Joop van der Reijden zich net geïnstralleerd bij een symposium van de sportbond NOC/NSF in Hilversum waar hij als spreker zal optreden, als hij op zijn schouder wordt getikt: onmiddellijk naar Haarlem komen!

Brentjens en Van der Reijden zijn geschokt. De tactiek wordt besproken. Boermans en Roemer krijgen een telefoontje in Hilversum dat ze diezelfde middag nog op het hoofdkantoor van VNU worden verwacht. Het is het begin van een abrupt einde van de carrière van drie mediabonzen die aan de wieg hebben gestaan van de commerciële tv in Nederland.

In de recente interviewbundel met de in het huidige perspectief opmerkelijke titel 'Rap van Fortuin' presenteert de Luxemburger Freddy Thyes zich als de man die Nederland de 'geneugten' van commerciële televisie heeft gebracht. Samen met collega en landgenoot Henri Roemer en een aantal toenmalige Veronica-cowboys start Thyes in 1989 RTL Veronique. Tegen alle verwachtingen in krijgt de zender toestemming van het Commissariaat voor de Media om commerciële televisie te verzorgen, terwijl TV10 - het sterrennet van Joop van den Ende - de deur wordt gewezen. Van den Ende kiest uiteindelijk eieren voor zijn geld en stapt met zijn programma's over naar het nieuwe station dat commercieel een daverend succes aan het worden is. Joep Brentjens vindt het tijd dat zijn bedrijf - tot dan toe vooral bekend als uitgever van dagbladen en tijdschriften - ook in 'nieuwe media' stapt.

VNU neemt een belang in RTL Veronique en Brentjens schuift eind 1992 een van zijn luitenanten, tijdschrift-directeur Huib Boermans, naar voren als zijn vertegenwoordiger in de directie van het tv-station dat inmiddels is omgedoopt in RTL4. Behalve Thyes en Roemer bestaat die verder nog uit Veronica-man Ruud Hendriks.

Al in 1991 heeft RTL4 haar meeste aanloopverliezen weggewerkt, hebben de adverteerders hun aanvankelijke aarzeling overboord gezet en begint het geld binnen te stromen. De vier directeuren vragen zich hardop af of zij persoonlijk niet een graantje kunnen meepikken. Een bonus, net zoals elders in het bedrijfsleven gebruikelijk, is toch niet te veel gevraagd? Wie zijn immers de grote gangmakers achter het daverende succes van de eerste commerciële televisiezender van Nederland?

In juli 1992 kaart de directie van RTL4 de zaak aan bij haar aandeelhouders. De discussie over extra beloningen verloopt volgens betrokkenen stroef. Opties of nieuwe aandelen in RTL4 zelf worden niet uitgegeven, dus daar kunnen ze geen aanspraak op maken.

Thyes c.s. stelt voor een belang te nemen in een gelieerd bedrijf, als waardepapieren van RTL4 niet mogelijk zijn. Brentjens en toenmalig CLT- directeur Jules Felten, die namens de Luxemburgers toezicht houdt op RTL4, hebben geen principiële bezwaren. Maar Felten en Brentjens stellen nadrukkelijk de eis dat er geen sprake mag zijn van belangenverstrengeling. Dat wil zeggen: een bedrijf waarin de directieleden persoonlijk deelnemen mag niet te maken hebben met de core business van RTL4 - het genereren van reclame-inkomsten.

Het bedrijf Teleworld, dat RTL4 sinds het begin teletekst-diensten en 06-lijnen levert, biedt perspectief. Tenslotte heeft Teleworld niets te maken met de core business van RTL4. Het bedrijf is in handen van oprichter Peter Schouten en multinational Philips die brood ziet in de nieuwe media. Schouten zal in 1994 zijn aandeel verkopen aan KPN dat met Philips in die dagen vaak als siamese tweeling optrekt in de snelle mediawereld. Voor het exclusieve contract met Teleworld ontvangt RTL4 de helft van de winst, hetgeen neerkomt op een kleine miljoen gulden per jaar. Kortom, een ideaal bedrijf voor Boermans, Hendriks, Roemer en Thyes om mee te drijven op de golven van het succes van RTL4, zo lijkt het.

De vier directeuren vragen hun aandeelhouders toestemming om een privé belang te nemen. We schrijven inmiddels eind 1993. Na wat getouwtrek krijgen ze het groene licht ,,to invest as private persons in telematica'', zoals de letterlijke tekst in een door Felten en Brentjens opgestelde brief luidt. ,,We took good notice and based our positive decision on the fact that this business is not conflicting with the core business of RTL4.'' Als dat wel gebeurt, moeten de directeuren het melden.

Tegelijkertijd ontwikkelt zich ten burele van Teleworld het idee om RTL4 nauwer aan zich te binden zodat Teleworld ook op langere termijn kan blijven rekenen op opdrachten van Nederlands eerste en tot dan toe enige commerciële zender. De aandeelhouders van Teleworld (KPN staat op het punt om, naast Philips, eigenaar te worden) willen meer zekerheden voordat ze de geldkraan openzetten voor verdere expansie. De directie van Teleworld bedenkt daarop het plan RTL4 een joint venture aan te bieden.

Daar sluiten de wensen van enerzijds Boermans, Roemer, Thyes en Hendriks en anderzijds de directie van Teleworld naadloos op elkaar aan: de RTL4-top krijgt zijn persoonlijke aandelen, Teleworld krijgt zijn nauwere band met RTL4. Van meet af aan is er één essentieel verschil: Teleworld zegt op dat moment in de veronderstelling te verkeren dat niet de vier RTL4-directeuren privé, maar het bedrijf RTL4 zèlf een belang neemt.

In aanwezigheid van de directie van Teleworld zet RTL4-topman Thyes, in zijn hoekige handschrift op twee A4-velletjes uiteen hoe hij de toekomst ziet tussen RTL4 en Teleworld: een joint venture onder de naam Brokerline. Teleworld zal de kosten voor de ontwikkeling van interactieve diensten voor zijn rekening nemen; RTL4 zal de ,,verkoopkosten'' dragen, de satellietkosten, de uitzendkosten en de royalties voor Meteoconsult. De conclusie van de onderhandelingen zoals de RTL4-directeuren Teleworld voorspiegelen, luidt dat het bedrijf RTL4 een 50 procents belang verwerft in Brokerline - via de Antilliaanse vennootschap Monterey. Een fiscale constructie van RTL4, zo leggen Thyes c.s. uit.

De ware aard van het belang ontdekken Teleworld-directie en eigenaren Philips en KPN naar eigen zeggen pas in het voorjaar van 1995 door een telefoontje van de RTL4-directeuren naar Herman Smits, bestuursvoorzitter van Teleworld. Monterey BV is geen fiscale constructie van RTL4, maar een vehikel van RTL4-managers persoonlijk, zo luidt de boodschap. De directeuren van RTL4 willen de constructie graag opheffen. Ze zeggen daarvoor toestemming te hebben van hun aandeelhouders. Niet dat er wat aan de hand is, zo luidt de boodschap, maar Veronica treedt uit het publieke bestel en vormt samen met RTL4 de Holland Media Groep waarna allerlei nieuwe Veronica-managers aan tafel zullen aanschuiven. Bovendien is Thyes als voorzitter van de raad van bestuur van HMG inmiddels opgevolgd door Boermans. En die zet de zaak op de dag van de overdracht van de voorzittershamer op de agenda: de Monterey-constructie moet woren opgeheven. Diezelfde dag nog vraagt Boermans zijn aandeelhouders mondeling om toestemming voor hemzelf en mede-directeur Roemer om hun privébelang in Brokerline te mogen verkopen. Brentjens en Felten stemmen daarin toe, eveneens mondeling, zonder overigens de preciese voorwaarden van de verkoop te kennen.

Belangenverstrengeling nekt topmannen commerciële tv

Op het kantoortje van Teleworld aan de Rotterdamse Waalhaven komt het nieuws van de persoonlijke belangen van Boermans, Roemer en Thyes in Brokerline als een donderslag bij heldere hemel. Toch ziet het bedrijf zich gedwongen op de plannen van Boermans c.s. in te gaan. Het is immers vrijwel volledig afhankelijk van RTL4. Teleworld-commissarissen en KPN-zwaargewicht Henk Kivits belt nog wel even naar Joep Brentjens, een van de aandeelhouders van HMG, om uit te zoeken of deze weet van de aandelen Monterey. Brentjens stelt Kivits gerust (,,Ja, daar ben ik van op de hoogte'') en de onderhandelingen met de RTL4-top kunnen beginnen.

Het zijn opmerkelijke onderhandelingen tussen Teleworld en Monterey. Boermans en Roemer zijn nog altijd directieleden van RTL4, inmiddels de Holland Media Groep (HMG). Thyes is nu Europees directeur van SBS, het bedrijf dat in Nederland bezig is een gevaarlijke concurrent voor HMG in de markt te zetten: SBS6. Hun zakelijke verschillen wegen echter minder zwaar dan hun gezamenlijke en persoonlijke belang in Brokerline.

De uitkomst van de onderhandelingen staat uiteindelijk op 2 juni 1995 zwart op wit. Boermans, Thyes en Roemer krijgen gezamenlijk vijf miljoen gulden van Teleworld (lees: Philips en KPN) in ruil voor hun aandelen in Brokerline èn in ruil voor een aantal exclusieve contracten die ze uit hoofde van hun functie bij HMG respectievelijk SBS aan Teleworld gaan gunnen.

De verplichtingen die Boermans en Roemer aangaan staan vermeld inbijlage 1 van de intentieverklaring: ,,Brokerline of een door Teleworld aan te wijzen onderneming krijgt het exclusieve recht om voor alle aan de HMG verbonden televisiestations, teletekst, audiotekst, interactieve televisiediensten en direct response-diensten te exploiteren (...)'' Ook Thyes gaat een aantal verplichtingen aan met Teleworld, zo blijkt uit bijlage 2 bij de intentieverklaring: ,,Brokerline BV of een door Teleworld aan te wijzen onderneming krijgt het exclusieve recht om voor alle aan SBS verbonden televisiestations in Nederland teletext, auditex, interactieve televisiediensten en direct response-diensten te exploiteren (...) F.G. Thyes verplicht zich in te spannen om vergelijkbare samenwerkingsverbanden met Teleworld te realiseren in de bestaande en toekomstige 'SBS landen'.''

Dat Boermans, Roemer en Thyes niet alleen betaald krijgen voor hun aandelen, maar ook voor de opdrachten aan Teleworld, blijkt onder meer uit de wijze waarop de betaling van de vijf miljoen gulden aan hun plaats heeft. Een deel van het geld - 2,1 miljoen gulden - bestaat uit een ,,niet terugvorderbare initiële betaling''. De rest - 2,9 miljoen - vormt een zogenoemde escrowbetaling. Dit bedrag zal pas aan de drie toevallen op het moment dat deze hun beloften aan Teleworld hebben ingelost. Ze moeten dat wel vóór 30 september 1995 doen, drie maanden na ondertekening van de intentieverklaring, anders gaat het hele feest niet door, lopen ze de 2,9 miljoen gulden mis en moeten ze zich uitsluitend tevreden stellen met de 2,1 miljoen gulden aan 'niet terugvorderbare initiële betaling', zo blijkt uit de intentieverklaring.

Alles wijst erop dat de topmanagers van HMG hun beloften aan Teleworld tijdig zijn nagekomen. Er volgen contracten. Ook SBS6 tekent, nog geen twee maanden na ondertekening van de intentieverklaring van 2 juni 1995, een eigen intentieverklaring met Teleworld waarin de televisiezender plechtig belooft ,,te streven naar de uitwerking van een marketing- en businessplan binnen de volgende twee maanden voor het ontwikkelen, produceren en exploiteren van response televisie op SBS6''. SBS6 legt zich daarbij vast voor een langere termijn om de genoemde diensten (van Teleworld-red) te exploiteren''. En op 22 december van datzelfde jaar gunt SBS6 Teleworld via zijn dochter Telemade een heus contract.

Thyes' handtekening staat onder geen van de stukken. SBS6-directeur Fons van Westerloo herinnert zich nog wel dat Thyes destijds bovenmatige interesse toonde in de contractonderhandelingen. ,,Thyes heeft geen druk uitgeoefend. Maar hij heeft wel meermalen gevraagd hoe het stond met de onderhandelingen'', aldus Van Westerloo. Thyes zelf vindt dat hij niets onoirbaars heeft gedaan. De intentieverklaring noemt hij van ,,geen waarde''. Bij de onderhandelingen over de daadwerkelijke contracten is hij op geen enkele manier betrokken geweest. Van Westerloo veroordeelt het optreden van Thyes met grote stelligheid. ,,Het is pure omkoping om in de zakelijke sfeer iets te beloven in ruil voor privé-betaling.''

Dat Van Westerloo en de rest van SBS niets afwisten van de beloften van Thyes aan Teleworld mag eigenlijk geen verwondering wekken. Want de laatste paragraaf van de intentieverklaring die Thyes op 2 juni 1995 tekent, bevat een prangend gebod: ,,Partijen verplichten elkaar tot volstrekte geheimhouding ten aanzien van deze intentieverklaring en de inhoud daarvan.'' Van Westerloo wist tot een paar weken geleden niets van de deal die zijn baas had afgesloten met Teleworld.

De aandeelhouders van Teleworld, Philips en KPN, waren wel op de hoogte. Tenslotte moest de Teleworld-directie toestemming hebben van haar aandeelhouders voor de aankoop van het 50 procents belang in Brokerline. Toestemming van Teleworld-commissaris Henk Kivits, toen nog directeur van KPN Multimedia, later directeur van het inmiddels ter ziele gegane Sport7. Toestemming ook van Teleworld-commissaris Rob Hamersma, managing director Philips Media Services, inmiddels omgedoopt tot Philips Consumer Electronic Services. Teleworld en haar aandeelhouders verkeerden echter nog steeds in de veronderstelling dat de HMG-top gedekt werd door haar aandeelhouders. De woordvoerders van beide multinationals geven geen commentaar. Ze verwijzen naar de directie van Teleworld.

Pas twee jaar na dato komt de zaak in de openbaarheid. De nieuwe topman van CLT-UFA, Sautter brengt de zaak aan het rollen als het Duitse RTL-concern (eveneens in handen van CLT-UFA) de activiteiten van Teleworld in Duitsland overneemt. Tijdens de oovernamebesprekingen vraagt CLT-UFA naar de wijze waarop de teletekst- en 06-diensten in het Nederlandse moederland. Daardoor komt ze achter de merkwaardige geschiedenis. Bij de Luxemburgers gaan alle seinen op rood. Een ploegje accountants wordt op onderzoek gestuurd om het dossier samen te stellen dat Sautter op 27 mei mee naar Haarlem neemt. Om de overige onwetende aandeelhouders eveneens op de hoogte te brengen.

Boermans en Roemer worden kort na het spoedberaad van 27 mei op het hoofdkantoor van VNU met vrijwel onmiddellijke ingang op non-actief gesteld. Afgelopen week vertrekken ze om, zonder de gebruikelijke gouden handdrukken, even stilletjes als definitief de aftocht te blazen.

Thyes blijft nog wat langer bungelen, omdat hij zich wat verder van het brandpunt bevindt, de aandeelhouders van HMG. Maar zoals hij deze week tegenover deze krant verklaarde: ,,Sloan (topman van SBS -red) vond de negatieve publiciteit slecht voor het imago van het beursgenoteerde SBS. We zouden samen naar een oplossing zoeken.'' Zijn benoeming bij RTL2 in Duitsland was vanwege de Teleworld-affaire op het laatste moment niet doorgegaan. Thyes speelde al langer met de gedachte om voor zichzelf te beginnen. Gisteren volgt de ontknoping: Thyes neemt ontslag.