NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE CLINTONS ZIJN in Nederland en het bezoek van de Amerikaanse president met zijn vrouw brengt uiteraard enige ontregeling van het gewoonlijk kabbelende nationale bestaan met zich mee. Na de landing van de Air Force One op Schiphol is het centrum van Den Haag voor twee dagen veranderd in een goed beveiligde veste, met burgervriendelijke agenten in hun beste pak op alle straathoeken, stadswachten, verdwaalde fietsers, zichtbare en onzichtbare Amerikaanse veiligheidsagenten, overscherende helikopters, en de tijdelijke afzetting van snelwegen. De televisiebeelden zijn deze keer echt en niet gespeeld.

Omvangrijke veiligheidsmaatregelen horen bij het politieke leven aan de top, temeer omdat niet alleen Clinton maar ook vertegenwoordigers van achtenveertig landen - onder wie veel regeringsleiders - vanmiddag aanwezig zijn om in de Ridderzaal te herdenken dat vijftig jaar geleden het Marshallplan voor Amerikaanse hulp aan het ontredderde West-Europa werd gelanceerd. Den Haag is even het centrum van de wereld en het is op zichzelf al een compliment waard dat het kabinet-Kok deze show van deels mediagenieke en deels inhoudelijk-politieke aard, daags na de ondertekening van de NAVO-Rusland-akkoorden in Parijs, naar Nederland heeft weten te halen. Intussen gaat het gewone politieke handwerk door, niet alleen in het nationale parlement, maar ook tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie. Vanmorgen was een van de neveneffecten van het bezoek van Clinton een doorbraak in de Europees-Amerikaanse onderhandelingen over industrienormen die van belang zijn voor de handel in telecomapparatuur, medicijnen en medische hulpmiddelen. Meningsverschillen tussen de VS en de EU doen zich op het ogenblik nauwelijks voor, nu de Europese Unie zich harder opstelt jegens Iran en de Verenigde Staten hun standpunt inzake Europese investeringen in Cuba hebben versoepeld. Voor zover Clinton niet wordt afgeleid door de juridische beslommeringen van de Paula Jones-affaire, kan hij al zijn aandacht richten op de galalunch met koningin Beatrix, de onthulling van het standbeeld van generaal Marshall in Rotterdam en de feestelijke herdenkingsbijeenkomst in de Ridderzaal.

PREMIER KOK HEEFT de herdenking aangegrepen om een Euro-Atlantische conferentie voor te stellen die moet leiden tot een 'hulpplan-nieuwe-stijl' voor Midden- en Oost-Europa. Na de ineenstorting van het communistische politieke en economische stelsel hebben deze landen volgens Kok op grote schaal hulp nodig. Nu hebben internationale organisaties (de Wereldbank, het Internationale Monetaire Fonds, de Europese Ontwikkelingsbank), Westerse overheden (in het bijzonder Duitsland) en particuliere ondernemingen al op grote schaal een veelvoud van het bedrag van de Marshallhulp in Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie geïnvesteerd, maar Koks oproep voegt hier een nieuwe dimensie aan toe. Voortbouwend op de impuls die de dollars en de Amerikaanse eis tot samenwerking na 1947 gaven aan de wederopbouw en integratie van West-Europa, pleitte de premier voor publiek-private initiatieven om het economische herstel van de ex-communistische landen te versnellen en deze landen nauwer te integreren in het welvarende deel van Europa.

Het is goed dat Kok in dit verband de nadruk heeft gelegd op het belang van particuliere investeringen als de belangrijkste financieringsbron. Naast de al genoemde inspanningen van internationale organisaties met hun beleidsadviezen is er niet direct behoefte aan grote geldinjecties in Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie, maar aan de verbetering van het juridische kader, hervormingen van het belastingstelsel, versterking van de managementskwaliteit, investeringen in kennis en technologie, aanpassingen van de sociale zekerheid, een stabiele munt en andere grootschalige institutionele veranderingen. Het mag op deze feestelijke herdenkingsdag als voetnoot nog eens worden opgemerkt: Rusland beschikt over veel geld en over nagenoeg onuitputtelijke natuurlijke hulpbronnen die gekapitaliseerd kunnen worden. De injectie van duizend miljard D-mark heeft van de voormalige DDR, het industriële paradepaardje van het reëel bestaande socialisme, nog geen 'bloeiend landschap' gemaakt. De Middeneuropese landen hebben het meeste baat bij directe handelstoegang tot de welvarende markt van de Europese Unie.

DE TOON VAN toenadering die Kok heeft gezet met zijn oproep voor een revitalisering van de geest van George Marshall is vooral een politieke handreiking. Vijftig jaar nadat Stalin de Middeneuropese landen verbood om van de Amerikaanse Marshallhulp gebruik te maken en het IJzeren Gordijn Europa in tweeën deelde, kan deze breuk worden geheeld. De aanwezigheid van de Amerikaanse president in Nederland geeft aan deze oproep een onverwachte historische continuïteit.