NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door HENK KROES
Voor Havo en VWO-leerlingen bestond gisteren de mogelijkheid om examen Fries af te leggen. 'sOchtends een stelopdracht, 'smiddags een tekstverklaring. Afgelopen vrijdag al mochten Mavo leerlingen laten zien hoe het gesteld is met hun leesvaardigheid in het Fries.

Waarom kiezen leerlingen voor het Fries als examenvak, terwijl het niet verplicht is? Je moet dan wel sterk gemotiveerd zijn, de meeste leerlingen hebben hun handen al vol aan de verplichte vakken. Ik heb zelf in mijn HBS-tijd wel het vak gevolgd, maar geen examen gedaan. Ik geloof ook niet dat de mogelijkheid toen aanwezig was.

De stelopdrachten, zowel voor Havo als voor VWO, zijn gevarieerd. Iedere kandidaat kan naar mijn mening zonder moeite een keuze maken. Van Softdrugs, Kant en Klaar maaltijden, Ongewenste intimiteiten tot Hiphop in de kerk. Onderwerpen van deze tijd die niet aan de provincie Friesland of aan de Friese cultuur zijn gebonden. Maar hoe kan het anders ook, de Elfstedentocht komt in beide examens voor. Het onderwerp ,,'Nooit weer een Elfstedentocht!' Schrijf onder die titel een pittig betoog of een pittige beschouwing'', zou ik hebben vervangen door: 'Maak een Internet-pagina voor de actiegroep Hak een Wak.'

Als ik gisteren zelf in de examenbanken had gezeten, zou ik gekozen hebben voor 'Verwarmde sportvelden?', een van de keuzemogelijkheden uit het VWO examen. Daarin zou ik mij kunnen uitleven. De onderwerpen zijn nu heel wat gevarieerder dan in mijn examentijd (1957). Bij Nederlands (Opstel) kon gekozen worden uit Olie, Beeldromans en stripverhalen, het Suezkanaal en 'Bladerend in mijn atlas....' Het laatste onderwerp was toen mijn keuze, een opstel over het onbereikbare Siberië. Een gebied dat ik twee jaar geleden heb kunnen bezoeken.

Het Havo examen tekstverklaring behandelt een actueel onderwerp. Drie teksten, in 1995 gepubliceerd in de rubriek 'Te gast' in de Leeuwarder Courant, over de problemen die zijn ontstaan door de aanwijzing van natuurgebieden in Gaasterland. Een regionaal onderwerp dat ook landelijk veel in het nieuws is geweest. Geen literatuur, maar teksten geschreven door een veearts uit de streek, een natuurbeheerder en een hoogleraar economie, tevens inwoner van Gaasterland. Dit onderwerp spreekt mij persoonlijk aan, als direct betrokken natuurbeheerder. Maar of dat ook geldt voor jongeren buiten de grenzen van Gaasterland, daarvan ben ik niet zeker.

De VWO-ers moeten zich buigen over een inleiding bij de verzamelde gedichten van Pieter Jelles Troelstra. De tekst eindigt met de conclusie: Wat der yn 1890 barde, wie dat de ROMANTYSKE Réalist in Romantyske REALIST waard. De vraag bij deze tekst is kennelijk ook de belangrijkste van alle vragen, want er zijn 8 punten mee te verdienen. Ze luidt: Geef deze conclusie in eigen woorden weer, zonder - zoals de schrijver - gebruik te maken van bijzondere typografische middelen. (Het antwoord mag uit niet minder dan 40 en niet meer dan 60 woorden bestaan.)

Nog afgezien van het feit hoe op deze vraag een cijfer te gegeven, vind ik deze tekst alleen interessant voor degene die hierna Fries gaat studeren. Maar voor wie is het examen bedoeld?

In het Friesch Dagblad van gisteren schreef Berber Bijma: 'Pinksteren: het evangelie voor iedereen in zijn eigen taal. Behalve voor de Friezen, want die uiten en voeden hun geloof nog steeds het liefst in het Nederlands. Is het Pinksterfeest aan de Friezen voorbij gegaan? Of begint het juist langzaam tot hen door te dringen?'

Wat in de kerk geldt, geldt ook in het dagelijks leven. Als we het Fries willen behouden, en ik vind uit de grond van mijn hart dat dat moet, dan zal de basis toch in het onderwijs moeten liggen. Dan zal ook het onderwijs zo veel mogelijk leerlingen moeten aanspreken. Deze tekst doet dat niet.