NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door ELSBETH ETTY
Het tweemaandelijkse tijdschrift Surplus bestaat tien jaar, lang genoeg om niet meer zeker te weten waarom het ook alweer werd opgericht. Het is een vrouwentijdschrift waarin boeken van vrouwen door vrouwen worden gerecenseerd. Vermoedelijk vonden de oprichtsters in 1987 dat er zowel in dag- en weekbladen als in literaire tijdschriften te weinig aandacht was voor vrouwelijke auteurs en daar hadden ze nog gelijk in ook.

Over de vraag of dat nog steeds geldt, breken de dames van Surplus zich het hoofd niet. Anders dan een aantal feministische boekhandels vragen zij zich niet af of hun bestaansrecht in het geding is. En waarom zouden ze? Surplus is een goedlopend, aantrekkelijk tijdschrift met auteurs die interessante stukken leveren. Toch vraag ik me bij lezing van het mei/juni-nummer af waarom een onderwerp als literaire hype - het thema van deze aflevering - speciaal in een vrouwentijdschrift thuishoort. Natuurlijk, het zijn veelal boeken van jonge, liefst mediagenieke schrijfsters die gehypt worden, maar, zo merkt Inge van den Blink in het openingsessay terecht op, ook manlijke auteurs (en hun uitgevers) zijn er niet vies van. Als voorbeeld noemt Van den Blink de media-opwinding in 1994 naar aanleiding van het verschijnen van het tijdschrift Zoetermeer, huisorgaan van de generatie Nix. In Zoetermeer zou een nieuwe generatie aanstormen, die een frisse bries door Nederland zou laten waaien. Inmiddels is die wind gaan liggen en kraait er geen haan meer naar de jongens van Nix.

Verrassend aan het artikel van Van den Blink, recensente van het Utrechts Nieuwsblad, is dat ze hypes niet verwerpt. Integendeel, ze vindt het heerlijk als er boeken zijn waar iedereen over praat, temeer daar ze zich er zelf niets van aantrekt. De verborgen geschiedenis van Donna Tartt, heeft ze, juist ómdat het boek een hype werd, halsstarrig geweigerd te lezen.

In het redactioneel van deze Surplus wordt de volgende definitie gegeven van literaire hype: 'Een hype is een boek dat met een goed geplande campagne aan het leespubliek gepresenteerd wordt als het boek dat iedereen gelezen 'moet hebben' en dat iedereen dan ook braaf leest. (...) Een verkoopsucces moet het vooral van herkenning en middelmaat hebben, en niet van vervreemding, verbazing of doordachte zinnen.' Hier zou je uit moeten concluderen dat boeken die goed verkopen geen goede boeken kunnen zijn. Een uiterst benepen standpunt. In elk geval doet het criterium 'middelmaat' auteurs als A.F.Th.van derHeijden, J.J.Voskuil en Geert Mak, die maandenlang in boeken-toptiens figureren, ernstig tekort.

In Surplus worden Connie Palmen en Lulu Wang (Het lelietheater) genoemd als auteurs wier boeken 'gehypt' zijn. Maar Tanny Dobbelaar (filosofe en freelance journaliste) komt er wat Palmen betreft niet helemaal uit. Ze constateert dat de schrijfster van De wetten en De vriendschap zichzelf actief presenteert in de media, verward blond haar heeft en een een leren jack draagt, zonder te verklaren waarom andere schrijfsters die ook hun best doen en er spannend uitzien niet doorbreken.

'Hypes', aldus Linda Huijsmans in een artikel over het geregisseerde succes van Het Lelietheater, 'ontstaan niet rond de best geschreven boeken, maar rond boeken en auteurs waar het meest óver gezegd kan worden'. Met de hype rond Lulu Wang is het overigens nogal meegevallen. Haar boek kreeg geen onverdeeld positieve recensies en er is kritiek geleverd op de overdreven manier waarop uitgever Vassalluci zowel boek als auteur de lucht in stak. Het raadselachtige is nu juist dat de lezers zich daar niets van blijken aan te trekken.

Hypes zijn een twintigste-eeuws verschijnsel, ondenkbaar zonder massamedia en reclame. Toch waren er ook in de negentiende eeuw boeken die door een groot publiek gelezen werden, zo blijkt uit een mooi stuk van Marita Mathijsen. Literaire blikvangers in de negentiende eeuw waren de sentimentele romans van Lafontaine, Da Costa's Bezwaren tegen de geest der eeuw, Beecher Stowes De negerhut van oom Tom en Van Lenneps De lotgevallen van Klaasje Zevenster.

Nogmaals: artikelen als deze horen niet noodzakelijkerwijs in een vrouwentijdschrift thuis en dat geldt ook voor de voorpublicatie van een intrigerend verhaal van Manon Uphoff. Surplus onderscheidt zich wel van 'reguliere' literaire bladen met rubrieken als 'Uitgelicht' (alle recent verschenen literaire boeken van vrouwen) en 'Kortgeboekt' (recensies van door vrouwen geschreven non-fictie boeken). Donderdag 15 mei viert Surplus haar tweede lustrum met een feest in Amsterdam waar 'Het oordeel' wordt gepresenteerd, een bundel verhalen van elf niet gehypte, maar desondanks bekende en vereerde schrijfsters.

Surplus. Jaargang 11, nr.3 mei/juni 1997. Verschijnt zes keer per jaar. Uitg. Stichting Surplus. Prijs f 7,50