NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

H.J.A. HOFLAND
Als we alles wat op plechtigheden wordt gezegd, de waardering van het verleden en de goede voornemens, naar de letter namen waren leger en politie lang geleden opgeheven en de gevangenissen verbouwd tot ziekenhuizen. Maar iedereen weet dat de plechtigheid dient om de betrokkenen te helpen herinneren aan het doel dat de andere 364 dagen wat op de achtergrond raakt. Voor het overige heeft iedereen gelukkig het persoonlijk geheugen waar verder niemand iets mee te maken heeft tenzij de eigenaar uitdrukkelijk iets anders te kennen geeft. Naar deze maatstaven gemeten zou het met onze nationale herdenkingen slechter kunnen. Dat er mensen zijn die om twee minuten voor acht in hun auto de rem en het contactsleuteltje niet kunnen vinden - ach, laat ze doorrijden, op kosten van de algemene verdraagzaamheid.

De minister van Volksgezondheid, mevrouw Borst, heeft een toespraak gehouden zoals je er bij zulke gelegenheden in Nederland te weinig hoort: ernstig, niet theatraal, en met een boodschap die terzake is. 'Geen orgeltoon, 't was uw persoon', om het met een variant op De Genestet samen te vatten. Ze sprak onder andere over verdraagzaamheid. Een paar honderd meter achter de plaats waar zij stond, begint een gebiedje waar de bewoners die er de facto de leiding hebben van deze deugd nog nooit hebben gehoord: de gemoderniseerde zogenaamde Wallen, met vrouwenhandel en intimidatie waarvoor van tijd tot tijd zelfs de politie is geweken, om daarna aan de 'herovering' te beginnen. Onderdeel van de nieuwe operatie is dat de gemeente Amsterdam 'bordelen opkoopt', althans de panden waarin die bedrijven zijn gevestigd, om de grootste ongerechtigheden te bestrijden; het resultaat van jarenlang vastberaden, heldhaftig en barmhartig beleid in deze enclave.

De voorpagina van de krant op de Bevrijdingsdag wordt gedomineerd door een foto uit Zaïre, misschien die ochtend genomen. Met de nieuwste techniek is het mogelijk het publiek zelfs visueel van uur tot uur op de hoogte te houden, ook van de gebeurtenissen in andere werelddelen. Het tafereel lijkt op wat je je uit de oorlog kunt herinneren. Brand, sterven, enzovoort; maar let op het gezicht van de man rechts, verloren in de diepste somberheid van niet meer begrijpen. Kan daar iets aan worden gedaan? Natuurlijk niet. De Internationale Gemeenschap mist de middelen, de consensus, alles wat voor een interventie nodig is, en bovendien: niemand buiten Zaïre wil een interventie. Dat is de les van Somalië - trouwens nog niet goed geleerd. Het hoofdartikel van dezelfde dag komt tot de slotsom: ,,Maar de internationale gemeenschap kan het bemiddelen niet laten. Voor het land belooft dat weinig goeds.'' Wat, vraag je je af, belooft voor dit land eigenlijk wel iets goeds.

Met weinig resultaat wordt in Den Haag gewerkt aan de berechting van een paar gevangenen die van oorlogsmisdaden in Bosnië worden verdacht. De zwaar bewapende soldaten van de internationale gemeenschap vermijden zorgvuldig een ontmoeting met de meest vooraanstaande gangsters, omdat een mogelijk daaruit voortvloeiende arrestatie de vrede in gevaar zou brengen. Wat is dat voor vrede? vraagt een moralistische scherpslijper. Dat is een toestand waarin bijvoorbeeld niemand meer door een sluipschutter wordt vermoord; het is een vrede van de doelmatigheid, en daartegen kan niemand zich verzetten. Het Tribunaal zal zich tot Sint Juttemis met een paar knechten van de gangsters moeten behelpen (want opheffen kan ook niet, alleen al omdat zo'n paardenmiddel in tegenspraak is met wat we op onze plechtigheden zeggen en beloven).

De incongruentie tussen woord en daad is zo oud als de wereld, maar er zijn een paar dagen waarop het sterker opvalt. Trekken we daaruit de conclusie dat de daad aan het woord wordt aangepast? Of andersom? Geen van beide. Morgen zal het niet veel anders zijn dan het gisteren is geweest, niet merkbaar beter of slechter. Het herdenken gaat gepaard met het formuleren van goede voornemens die op zichzelf weinig zeggen over de toekomst.

Midden jaren dertig heeft Menno ter Braak een journalistieke kanttekening gemaakt bij het bericht over een incident dat op 11 november de herdenking van de wapenstilstand verstoorde. Bij de Cenotaaf in Londen maakte zich plotseling een man uit de menigte los, rende naar het monument en riep: 'Leugenaars! Jullie zijn allemaal leugenaars!' Het was toen de boekverbranding en de Kristallnacht al achter de rug waren, de 'etnische schoonmaak' in Duitsland volop aan de gang en de concentratiekampen in ontwikkeling. De politie had de man snel gepakt, hij werd afgevoerd en onderzocht en daar werd de diagnose gesteld die Ter Braak in de krant las: een gestoorde. 'Godzijdank: een gestoorde.' Hij was niet helemaal in orde. We kunnen overgaan tot de orde van de dag; dat was toen de verklaring van Ter Braak.

De manier waarop een herdenking verloopt, inhoudelijk en protocollair, zegt behalve over het verleden en de goede voornemens ook het een en ander over de toestand waarin we ons nu bevinden. Deze toestand is verhoudingsgewijs niet slecht. Onze plechtigheid wordt verstoord door een dronken dakloze die niet protesteert tegen de voorbereidingen tot een monsterlijke misdaad vlakbij over de grens - want die is er niet - maar zich 's nachts de onbewaakte krans omhangt en tegen de politie zegt dat hij de koning is. Het onderzoeksbureau Nipo heeft een enquête gehouden. Een kleine meerderheid van het Nederlandse volk beschouwt nu Bevrijdingsdag meer als een dag 'in het teken van algemene vrijheid en democratie dan als een dag ter viering van de Bevrijding na de Tweede Wereldoorlog.' Is dat jammer? Mij dunkt: nee. Het is onvermijdelijk, en behalve dat een goed teken. De nieuwe generaties hebben hun eigen zaken. Als die maar niet van de voorgaande vergen dat ze meedoen aan de 'geluidsgolf' die zorgvuldig geregisseerd over het hele land gaat. Vorig jaar zijn de oude luchtalarmsirenes vervangen door sterk verbeterde apparaten. Iedere generatie heeft haar eigen onvergetelijke geluidsgolf.