Door onze correspondent
Johannesburg, 19 dec. De vroegere Zuid-Afrikaanse president Pieter Willem Botha is vandaag niet verschenen op de zitting van de Waarheids- en Verzoeningscommissie, waarvoor hij was gedagvaard. Tegen Botha zullen nu gerechtelijke stappen worden genomen, die kunnen leiden tot celstraf.

De Waarheidscommissie, die bij wet tot taak heeft Zuid-Afrika's verleden te ontrafelen, wilde Botha ondervragen over zijn regeerperiode, 1978-'89, de tijd waarin het apartheidssysteem op zijn 'hoogtepunt' was. Botha werd de afgelopen maanden al twee keer eerder door de commissie gedagvaard, maar hij beriep zich eerst op een zwakke gezondheid en constateerde de tweede keer een vormfout. Vandaag was er geen excuus meer voor de 81-jarige ex-president, maar hij bleef niettemin waar hij was: in zijn huis in Wildernis, 500 kilometer ten oosten van Kaapstad. Botha stuurde een fax waarin hij zei dat de commissie niet streeft naar het verkrijgen van de waarheid, maar er slechts op uit is hem te vernederen.

Commissievoorzitter Desmond Tutu zei vanmorgen in een reactie: ,,Het is duidelijk dat alle oproepen, waaronder die van de president van dit land, geen effect hebben gehad op de heer P.W. Botha. Het recht zal nu zijn loop hebben.''

De Waarheidscommissie is geen juridische instelling die vonnist, integendeel: het doel is het verkrijgen van de waarheid over de donkere tijd van de apartheid. Zij die oprecht hun acties opbiechten, hoe gruwelijk ook, én kunnen aantonen dat ze handelden uit politieke motieven, kunnen amnestie krijgen. Tientallen voor- zowel als tegenstanders van de apartheid hebben op deze wijze inmiddels vrijheid van rechtsvervolging gekregen.

Bij het verzwijgen van de waarheid of een weigering mee te werken met de Waarheidscommissie, treedt automatische de normale rechtsgang in werking. Dit betekent voor Botha dat hij strafbaar is, omdat hij niet voor de Waarheidscommissie is verschenen - hierop staat een maximale gevangenisstraf van twee jaar - én dat tegen hem een rechtszaak kan worden aangespannen voor zijn aandeel in excessen onder de apartheid.

Botha heeft eerder geweigerd schuld op zich te nemen voor de duizenden doden die vielen onder het apartheidsbewind. Tegen de Afrikaanstalige krant Rapport zei hij: ,,Ik heb nooit opdracht gegeven tot moord en ik ga geen vergeving vragen voor het bestrijden van de marxistische revolutionaire dreiging. Ik buig alleen voor God.''