Door onze correspondent Lolke van der Heide
Mafikeng, 17 dec. De Zuid-Afrikaanse president, Nelson Mandela, heeft gisteren op het congres van zijn ANC in een ongemeen felle rede de vloer aangeveegd met politieke tegenstanders, met name onder blanken en in de media.

Mandela, zoals alle gedelegeerden gekleed in een geel T-shirt, sprak over een ,,contra-revolutionair netwerk'' dat erop zou zijn gericht het land te destabiliseren. Aan het eind van zijn urenlange toespraak, Mandela's laatste als voorzitter van het ANC, werd hij omhelsd door velen, onder wie zijn ex-vrouw Winnie. Vandaag kiest het ANC een nieuwe leider.

,,De luipaard heeft nog dezelfde vlekken'', zei de 79-jarige president over de Nationale Partij, die het land tussen 1948 en 1994 regeerde onder de apartheid. ,,Haar strategische doel is onveranderd gericht op de totale vernietiging van onze beweging, het enige probleem is dat de kracht nu ontbreekt om dat te bereiken.'' Ook de Democratische Partij, jarenlang de enige oppositiekracht tegen de apartheid, moest het ontgelden. De twee overwegend blanke partijen proberen volgens Mandela elkaar de loef af te steken in welke ,,het beste de blanke privileges kan verdedigen''. De Verenigde Democratische Beweging, een nieuwe partij die is opgericht door Bantu Holomisa, ex-lid van het ANC, en Roelf Meyer, voorheen kroonprins in de NP, trekt volgens Mandela slechts ,,elementen van een derde macht'' aan die samen zullen werken met anderen aan de ,,contra-revolutionaire agenda''.

Mandela riep daarentegen het Inkatha Vrijheidsfront van Zoeloe-leider Mangosuthu Buthelezi, de coalitiepartner in de regering, op te fuseren met het ANC. Het ANC heeft 60 procent van de kiezers achter zich, Inkatha 10.

Mandela wees veel van de inhoudelijke kritiek op zijn regering van de hand; de hoge criminaliteit, de stagnerende werkgelegenheid, corruptie en andere problemen vloeien voort uit de apartheid. De misdaad is niet zo hoog als in de ,,enorme propaganda-campagne wordt voorgespiegeld'', aldus Mandela en citeerde uit onderzoeken die aantonen dat de criminaliteitscijfers dalen. Net vandaag publiceerden de justitiële autoriteiten gegevens die dat gedeeltelijk staven, maar met gemiddeld 65 moorden per dag is Zuid-Afrika nog altijd een van de meest gewelddadige landen.

Maar Mandela zag gisteren meer complotten. Zeer kritisch was hij in zijn algemeenheid over de rol van de media. ,,Het overgrote deel van de massamedia heeft zich de afgelopen drie jaar ontwikkeld tot een tegen het ANC gerichte kracht. De media gebruiken de democratische orde (..) als een instrument om de erfenis van het racisme te beschermen.''

Verder kregen niet-gouvernementele organisaties een kat. Mandela meende dat buitenlandse hulp- en ontwikkelingsorganisaties in Zuid-Afrika hun eigen agenda nastreven. Als bewijs citeerde hij een Amerikaanse instelling die ervoor uitkwam dat het kritisch volgen van de regering een van de hoofddoelstellingen was.

Een restje kritiek was er ten slotte voor het ANC zelf, waarin zich mensen bevinden die ,,het lidmaatschap zien als manier om hun persoonlijke ambities na te jagen''. Maar overigens was hij vol lof over zijn eigen, 85 jaar oude partij. De president, die na de verkiezingen van april 1999 ook afscheid neemt als staatshoofd, keek over de grenzen en zei een Afrikaanse renaissance te voorzien.

Mandela beëindigde zijn toespraak met de overdracht van de macht. ,,Het is op dit moment dat mijn generatie, die heeft gedaan wat zij kan, de estafettestok overdraagt aan onze opvolgers.'' En hij besloot met de leus van de conferentie: ,,All Power to the People''.