Door onze correspondent Loke van der Heide
Johannesburg, 4 december. Winnie Mandela heeft vandaag op de hoorzitting van de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie beschuldigingen van schending van de rechten van de mens aan haar adres krachtig tegengesproken.

De voorafgaande acht zittingsdagen kreeg de commissie van meer dan twintig getuigen een onafgebroken lijst met aanklachten te horen over terreur en moord waarbij de ex-vrouw van president Mandela eind jaren tachtig zou zijn betrokken geweest. In haar antwoord deed Winnie vanmorgen alles af als ,,belachelijke verzinsels''.

,,Ik zag hen hier voor het eerst'', zo duidde de 63-jarige Madikizela-Mandela verscheidene getuigen aan die eerder voor de commissie verschenen en haar aanklaagden. Ze ontkende opdracht te hebben gegeven tot de moorden op de tieneractivisten Stompie Seipei, Lolo Sono en Siboniso Shabalala en op Soweto-dokter Abu Baker Asvat. Gisteren verklaarde Jerry Richardson, de 'coach' van haar toenmalige Mandela United Football Club dat hij destijds martelde en moordde in opdracht en in aanwezigheid van 'Mama'. Richardson, haar vroegere vertrouweling, zei verder dat Winnie vanaf het einde van de jaren tachtig samenwerkte met de apartheidsautoriteiten; hij gaf toe zelf een informant voor de politie te zijn geweest en bekende (opnieuw) Stompie in 1988 na langdurige martelingen te hebben afgemaakt, een moord waarvoor hij in 1991 tot levenslang werd veroordeeld.

Winnie Mandela sprak vanmorgen categorisch tegen dat zij Stompie had gebrandmerkt als een spion en zijn executie had gelast. ,,Dat is belachelijk en te gek voor woorden'', zei ze in antwoord op vragen van haar advocaat Ishmail Semenya. In reactie op de beschuldiging van vader Sono dat hij zijn zwaar mishandelde zoon negen jaar geleden voor het laatst zag in gezelschap van Winnie zei ze: ,,Ik begrijp niet waarom hij met die verzinsels komt, het is onderdeel van een campagne.''

Een andere getuige à charge, ex-lid van de 'voetbalclub' Katiza Cebekhulu, leverde vorige week al zeer belastende verklaringen over Winnies betrokkenheid bij de toenmalige terreur in Soweto. ,,Katiza is een psychiatrische patiënt, hij hallucineert'', was Winnies reactie vandaag. Op een scherpe ondervraging door de onderzoeker van de Waarheidscommissie, Hanif Vally, riposteerde ze: ,,U slaat dezelfde taal uit als de veiligheidspolitie vroeger.''

Winnie Mandela werd herinnerd aan het feit dat ze tijdens een bijeenkomst in 1986 de halsbandmoorden goedpraatte met de woorden: ,,Wij hebben geen geweren. Wij hebben alleen stenen, doosjes met lucifers en benzine. Samen, hand in hand, met onze lucifers en onze halsbanden zullen we ons land bevrijden.''

Pagina 6: Winnie: de 'boys' hadden veel vrijheid

Winnie gaf toe dat ze de uitspraak had gedaan, maar voegde er meteen aan toe dat ze zelf nooit een 'halsbandmoord' heeft uitgevoerd. Ze zei dat de 'boys' van de voetbalclub veel vrijheid hadden. ,,Ik had geen controle over hen. Ze woonden bij mij op het erf, maar ik had mijn eigen problemen.'' Ex-leden van de voetbalclub hebben haar voor de commissie beticht van een dubbelleven. Ze zou destijds hebben voorgegeven als vrouw van de gevangen ANC-leider Nelson Mandela een van de voornaamste bestrijders van de apartheid te zijn geweest, maar hield er intussen een eigen agenda op na, waarin veel tijd was ingeruimd voor liefdesaffaires en privé-vetes. Voormalige leiders van de belangrijkste verzetsbeweging uit die tijd, het Verenigd Democratisch Front, verklaarden eerder voor de commissie dat de twijfelachtige staat van dienst van mevrouw Mandela de reden was haar in 1989 uit te sluiten van de beweging.

Commissievoorzitter Desmond Tutu dreigde de zaal te ontruimen toen aanhangers van Winnie haar luidkeels ondersteunden. Een verontwaardigde en bezorgde Tutu maakte ook bekend dat de moeder van Stompie Seipei door leden van Winnies vrouwenliga van het ANC is geïntimideerd.

Gisteravond maakte de commissie bekend dat er bedreigingen aan het adres van Winnie waren binnengekomen. Volgens commissielid Fazel Randera waren er signalen binnengekomen voor plannen de auto van mevrouw Mandela op te blazen. De commissie verzekerde in te staan voor de veiligheid van alle getuigen op de hoorzitting, inclusief die van Winnie Mandela.

De zitting van de Waarheidscommissie over Winnie Mandela zal naar verwachting vandaag worden afgesloten. Tutu heeft er herhaaldelijk de nadruk op gelegd dat de commissie geen rechtbank is en niemand veroordeelt. In het verslag van de commissie zal volgens Tutu een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld worden geschetst van de omstandigheden en gebeurtenissen uit die tijd met het oogmerk verzoening te bereiken. De ex-aartsbisschop heeft wel gezegd dat aanwijzingen of bewijzen van zware misdaden kunnen worden overhandigd aan justitie.

Winnie Mandela stond er zelf in september van dit jaar op dat er een openbare hoorzitting zou worden gehouden over haar; de commissie had een gesloten zitting voorgesteld. Volgens kringen rondom Winnie rekende ze erop dat de grote aandacht die ze via de Waarheidscommissie zou krijgen haar politiek gewin zou opleveren. Mevrouw Mandela is voorzitter van de invloedrijke vrouwenliga van het ANC en is genoemd als een van de kandidaten voor het vice-voorzitterschap van het ANC, op het partijcongres over twee weken. Maar de vrouwenliga, die haar kandidatuur naar voren heeft gebracht, overweegt deze weer in te trekken, terwijl de ANC-top recentelijk felle politieke aanvallen heeft gelanceerd op Winnie.

De minister van sport, Steve Tshwete, een van de sleutelfiguren in het ANC, noemde haar onlangs een ,,charlatan, een salon-populist en een leugenaar''. Daarmee reageerde hij op zware kritiek die Winnie heeft geuit op het beleid van de huidige, door het ANC geleide, regering. Tshwete was, evenals een keur van andere politici van verscheidene partijen, vandaag prominent aanwezig op de zitting van de Waarheidscommissie.