Zaïrese rebellenleider nu naar Z-Afrika; Kabila mijdt geplande ontmoeting met Mobutu
Door onze correspondent KOERT LINDIJER
KINSHASA, 15 MEI. De Zaïrese rebellenleider Laurent Kabila zal vandaag voor een spoedbijeenkomst met Nelson Mandela afreizen naar Zuid-Afrika na het niet doorgaan van besprekingen met president Mobutu op de boot Outeniqua in de Congolese haven Ponte Noire.

De Zaïrese rebellenleider weigerde gisteren naar het Zuidafrikaanse marineschip te komen waar de Zuidafrikaanse president Mandela en Mobutu op hem wachtten. Mandela verklaarde vervolgens de besprekingen voor beëindigd en keerde terug naar Zuid-Afrika.

[De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Madeleine Albright, toonde zich gisteren ,,zeer teleurgesteld'' over de annulering van de ontmoeting tussen Mobutu en Kabila. ,,Het is zeer belangrijk dat de twee mannen elkaar ontmoeten en dat er een proces van vreedzame overgang kan plaatshebben, en dat we iets doen aan de tragische toestand van de vluchtelingen'', zei ze. Albright hoopte dat er vandaag alsnog een ontmoeting kan worden geregeld. Haar woordvoerder voegde er later aan toe dat ,,wij bang zijn voor wat er kan gebeuren'' als er geen vreedzame machtsoverdracht kan worden overeengekomen en de rebellen Kinshasa gewapenderhand innemen. (AFP)]

Mobutu had voor de vredesbesprekingen een plan van acht velletjes bij zich met details over het door hem gewenste overgangsregime in Zaïre. De Zaïrese president wilde voorstellen om aartsbisschop Monsengwo als interim-president te benoemen. Één jaar later zouden verkiezingen moeten volgen.

De Zuidafrikaanse bemiddelaars wilden een plan presenteren waarbij in een interim-periode een overgangsparlement zou functioneren met een zetelverdeling van 60 procent voor de rebellen en 40 procent voor de politieke partijen, ook die van Mobutu. De Zuidafrikanen wensten als interim-president de veterane politicus Antoine Gisenga.

Mogelijk besloot Kabila niet naar de Outeniqua af te reizen toen hij lucht kreeg van deze voorstellen. Eerder wees hij voorstellen voor een overgangsperiode waarin hij de macht moet delen met mobutisten, van de hand. De rebellenleider wil zelf president worden gedurende de overgangsperiode tot aan verkiezingen. Frankrijk steunt Mobutu's plan om Monsengwo te benoemen. Kabila gaf gebrek aan veiligheid als officiële reden voor zijn afwezigheid gisteren op. Hij vreesde voor zijn leven in Congo, dat goede betrekkingen heeft met Mobutu, en eiste daarom dat de Outeniqua naar internationale wateren zou varen. Mandela weigerde dit.

Met een militaire overwinning in het vooruitzicht lijkt Kabila nauwelijks meer geïnteresseerd in een diplomatieke oplossing. Zijn rebellenleger zou zich op ongeveer honderd kilometer van de hoofdstad bevinden. Een militaire machtsovername van Kinshasa hoeft niet noodzakelijkerwijs met veel bloedvergieten gepaard te gaan. Zeker als Mobutu de handdoek in de ring gooit wordt verwacht dat een deel van het regeringsleger zich zal overgeven aan de rebellen. Blijft Mobutu echter hardnekkig aan de macht vasthouden, dan zal zijn presidentiële garde hem vermoedelijk tot het allerlaatste moment gewapenderhand blijven verdedigen.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 15 mei 1997)