Mobutu bereid macht af te staan aan leider parlement
Door onze correspondent KOERT LINDIJER
KINSHASA, 9 MEI. President Mobutu van Zaïre is bereid de macht over te dragen aan een nog te benoemen voorzitter van het overgangsparlement. Hij zal om gezondheidsredenen niet meedoen aan uit te schrijven verkiezingen. Dat staat in de slotverklaring van een 'mini-top' van Mobutu en vijf bevriende staatshoofden in het gebied, die gisteren in Libreville, de hoofdstad van Gabon, plaatshad.

Tijdens een persconferentie na de top wees Mobutu suggesties als zou hij niet van plan zijn terug te keren naar Zaïre boos van de hand. Een officiële woordvoerder in Libreville zei gisteren dat de president vandaag om 10.00 uur zou terugvliegen naar Kinshasa. Rond het middaguur werd de luchthaven van Kinshasa afgesloten in afwachting van de aankomst van het presidentiële vliegtuig.

Mobutu is nu bereid de macht over te dragen aan een voorlopige regering onder leiding van de aartsbisschop van Kinshasa, Mgr. Laurent Monsengwo, die tot 1995 voorzitter was van het in 1992 geïnstalleerde overgangsparlement.

De 'minister' van Buitenlandse Zaken van de rebelse Alliantie van democratische krachten voor de bevrijding van Kongo-Zaïre (ADFL), Bizima Karaha, verwierp vanmorgen het denkbeeld dat de voorzitter van het overgangsparlement - de post is sinds 1995 vacant - Mobutu zou opvolgen. Hij kondigde aan dat Mobutu en rebellenleider Kabila elkaar volgende week woensdag opnieuw zullen ontmoeten aan boord van een Zuidafrikaans marineschip.

De vice-president van Zuid-Afrika, Thabo Mbeki, arriveerde vanmorgen in de Zuidzaïrese stad Lubumbashi, die sinds vorige maand in handen is van de rebellen. Daar wil hij spreken met rebellenleider Kabila om hem ervan te weerhouden de hoofdstad aan te vallen. Bij zijn aankomst zei Mbeki dat hij later op de dag in Kinshasa een ontmoeting zal hebben met president Mobutu.

De Amerikaanse onderhandelaar voor Zaïre, Bill Richardson, lichtte gisteren in Parijs de regering in over zijn pendeldiplomatie van de afgelopen week. Richardson noemde ,,de komende dagen cruciaal voor vrede in Zaïre''. Hij weigerde te zeggen of Mobutu bereid is in ballingschap te gaan.

De wens lijkt lijkt de vader van de gedachte te zijn geweest bij speculaties eerder deze week dat Mobutu niet meer naar Kinshasa zou terugkeren. De president Mobutu toont zich een moedige vechtersbaas die zich niet gemakkelijk overgeeft. ,,Vergeet niet, hij is een militair'', zegt een naaste vriend van de president.

Pagina 5: Angolese troepen vechten in Zaïre

De kans op een spoedige militaire of diplomatieke oplossing van de Zaïrese crisis lijkt afgenomen. Het schijnbaar niet te stoppen rebellenoffensief richting Kinshasa is voor het eerst op serieuze tegenstand gestuit. ,,De op één na grootste veldslag in deze zeven maanden oude oorlog'', zo omschrijft een militaire waarnemer in Kinshasa de gevechten tussen rebellen en het regeringsleger bij Kenge, tweehonderd kilometer ten zuidoosten van de hoofdstad. De regeringsstrijdkrachten probeerden de rebellen te omsingelen en aanvankelijk leverde dit succes op. Na hevige strijd lijken de rebellen het regeringsleger echter te hebben teruggeslagen en Kenge te hebben ingenomen. Betrouwbare berichten over slachtoffers ontbreken, maar het aantal ligt vermoedelijk tussen honderd en tweehonderd. Verhalen over nog eens tweehonderd dode burgers als gevolg van slachtpartijen door het regeringsleger zijn afkomstig van rebellen en konden niet door onafhankelijke bronnen worden bevestigd.

Bij de gevechten rond Kenge blijken volgens meerdere bronnen honderden Angolezen te zijn betrokken. Aan de zijde van het Zaïrese regeringsleger zouden vijfhonderd soldaten van de Angolese oppositiebeweging UNITA vechten. De rebellen op hun beurt krijgen steun van voormalige Katangese opstandelingen die na hun opstand eind jaren zeventig in Shaba onderdak vonden in Angola. Ook zijn er berichten over reguliere Angolese troepen aan rebellenzijde.

Hoewel het slechts een tijdelijk succes betreft, kan Mobutu toch hoop putten uit het optreden van zijn troepen bij Kenge. ,,De president heeft tijd nodig'', aldus een diplomaat. ,,Als hij de opstandelingen een tijdje op afstand weet te houden, kan hij rebellenleider Kabila misschien tot concessies dwingen''.

Frankrijks intrede bij het tot nu toe door Amerika en Zuid-Afrika gedomineerde diplomatieke steekspel rond Zaïre lijkt een zege voor Mobutu. Amerika en Zuid-Afrika hebben geprobeerd Mobutu te overreden af te treden. Franse diplomaten benadrukken dat de president een rol moet kunnen spelen in een overgangsbewind. Een woordvoerder van het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde eerder deze week in Parijs: ,,Het probleem is niet president Mobutu's vertrek. Het is zoeken naar een oplossing voor de Zaïrese crisis''.

Amerikaanse diplomatieke bronnen zien de hand van Frankrijk achter de top van Franstalige staatshoofden uit Afrika, gisteren in Gabon, waar met Mobutu de crisis in Zaïre werd besproken. Frankrijk is echter niet bereid zijn invloed aan te wenden op zijn Afrikaanse bondgenoten om Mobutu te laten aftreden. Onze correspondent in Brussel voegt hieraan toe: De Belgische luchtvaartmaatschappij Sabena staakt haar vluchten op Kinshasa. De vluchten worden omgeleid naar de Congolese hoofdstad Brazzaville. Volgens minister van verkeer Daerden moest dit besluit worden genomen om veiligheidsredenen. België stuurt 54 paracommando's en extra jeeps naar Brazzaville voor een eventuele evacuatie van Belgen. De para's sluiten zich aan bij de zeshonderd collega's die hen voorgingen.

(NRC Handelsblad / Voorpagina, 9 mei 1997)