Draaiboek voor evacuatie uit Kinshasa ligt klaar
Door onze correspondent KOERT LINDIJER
Voor het geval de hel losbreekt in Kinshasa, de door rebellen belegerde hoofdstad van Zaïre, liggen er gedetailleerde plannen klaar voor de evacuatie van buitenlandse staatsburgers.

KINSHASA, 7 MEI. Een half uur na het uitgaan van de bevelen zullen Westerse troepen in Kinshasa arriveren en aan de evacuatie van buitenlanders beginnen. In drie minuten en 30 seconden worden groepjes van 15 personen per luchtkussenboot de rivier overgezet. Voor de Nederlandse wachtenden zijn er op het ambassadeterrein frisdranken en voedselpakketten beschikbaar. Alles lijkt piekfijn in orde.

Ongeveer 3.000 Amerikaanse, Belgische, Franse, Britse en sinds kort ook Portugese soldaten staan paraat in Congo-Brazzaville, Gabon en op een schip bij de Atlantische kust voor een eventuele evacuatie. Iedere dag voeren militaire adviseurs van deze vijf landen overleg in Brazzaville en nemen ze de veiligheidssituatie in Kinshasa door. Zij beschikken over redelijk betrouwbare informatie over wat zich afspeelt binnen de Zaïrese strijdkrachten. Wanneer leiders in het Zaïrese leger opdracht geven tot plunderingen of wraakacties komen zij het onmiddellijk te weten.

Als de alarmbel rinkelt, treden de vijf ambassadeurs van de betrokken landen in Kinshasa in contact met elkaar en geven advies aan hun respectievelijke hoofdsteden in Europa en Amerika. Daar valt het besluit over een evacuatie. Binnen vijf minuten kan vervolgens de opdracht uitgaan naar de troepen.

Er bevinden zich ongeveer 80 Nederlanders in Kinshasa van wie 60 te kennen hebben gegeven het land te willen verlaten in geval van een evacuatie. Zij vallen onder de bescherming van Britse troepen. Via de Wereldomroep zullen zij als het cruciale moment is aangebroken ,,met klem'' worden aangeraden deel te nemen aan de evacuatie. Ze dienen zich te begeven naar de Britse ambassade waarin ook de Nederlandse missie is ondergebracht. De Britse troepen zullen de buurt rond de ambassade beveiligen. De ambassade ligt aan de rivier de Zaïre. De Britten laten eerst hun eigen landgenoten in de boten vertrekken, daarna komen de Nederlanders en andere nationaliteiten aan de beurt.

Vier Puma-helikopters staan in Brazzaville gereed om die buitenlanders op te pikken die zich niet naar het ambassadeterrein of andere aangeduide verzamelpunten kunnen begeven. Mocht de evacuatie in het duister plaatsvinden dan zullen de helikopters hun weg vinden middels radiosignalen van verstopte apparaatjes in de stad. Ieder van de vijf troepenmachten heeft zijn eigen verzamelpunt in de stad van vijf miljoen inwoners. De mogelijkheid tot evacuatie is slechts éénmalig: iedereen is aan zichzelf overgelaten als hij die voorbij laat gaan. Want de troepen zullen zich na enige tijd terugtrekken.

De Britse soldaten is er veel aan gelegen de operatie tot een succes te maken. Bij evacuaties vanuit Kinshasa in 1991 en 1993 kregen Britse diplomaten veel kritiek nadat ze enkele Indiërs die zich in hun onderbroek meldden bij de ambassadepoort hadden weggestuurd omdat hun identiteitspapieren niet in orde waren. De Britten ontfermen zich eveneens over de andere nationaliteiten van het Gemenebest.

De Britse troepen willen dit keer zelf de dienst uitmaken. In Albanië voerden Italiaanse militairen onlangs de evacuatie van Europeanen uit. Zij namen eerst hun eigen landgenoten mee en lieten vervolgens Britse burgers één nacht op het strand achter.

Geen enkele diplomaat in Kinshasa durft een voorspelling te doen over de kans op een evacuatie. Naarmate de dagen verstrijken, neemt die kans vermoedelijk af. Na de mislukking, afgelopen weekeinde, van vredesbesprekingen op een Zuidafrikaans schip hadden velen in de Zaïrese hoofdstad een gewelddadige reactie verwacht van het regeringsleger. Dat een orgie van geweld door regeringssoldaten tot nu toe is uitgebleven, kan erop wijzen dat de generaals toch nog enig gezag uitoefenen over hun manschappen.

Hopelijk zal een evacuatie onnodig blijken, zeggen diplomaten. Want Westerse soldaten ontfermen zich alleen over buitenlanders, de Zaïrezen laten ze aan hun lot over. Het Westerse imago in Afrika liep onder gelijksoortige omstandigheden in 1994 grote schade op. Bij de aanvang van de genocide in Rwanda brachten Westerse troepen hun eigen landgenoten in veiligheid, maar ze negeerden het lot van lokale bewoners die bezweken onder kapmessen en andere moordwapens.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 7 mei 1997)