'Zachte landing' Kabila in Kinshasa nog mogelijk
Door onze correspondent
KINSHASA, 6 MEI. Kan een explosie van gewelddadigheden in Kinshasa nog worden voorkomen? De Amerikaanse bemiddelaar Bill Richardson sprak gisteren in Lubumbashi over de wenselijkheid van 'een zachte landing' (vreedzame intocht) van rebellenleider Kabila in de Zaïrese hoofdstad.

De mogelijkheid van een diplomatieke oplossing tussen Kabila en president Mobutu lijkt vervlogen na het echec afgelopen weekeinde van hun overleg op de Zuidafrikaanse boot Outeniqua. Een militaire zege van Kabila is daarmee vrijwel onvermijdelijk geworden. Hoe kan zo'n militaire machtsovername zonder grootschalig bloedvergieten verlopen?

Bij hun intrede in gebieden gedroegen de rebellen van de Alliantie van Democratische Krachten voor de Bevrijding van Congo-Zaïre (ADFL) zich de afgelopen maanden gedisciplineerd en correct. Daar waar gewelddadigheden en plunderingen plaatshadden, betrof het óf burgers (in Lubumbashi) óf vluchtende regeringssoldaten (in Kisangani, Kindu, Bunia en vele andere plaatsen). De woede van de regeringstroepen richtte zich op alles wat los en vast zat, zelfs missieposten werden leeggeroofd en nonnen verkracht.

Geheel volgens de militaire strategie die de geslaagde ex-guerrillaleiders van Oeganda en Rwanda, Yoweri Museveni en Paul Kagame, hen leerden, hielden de ADFL-commandanten altijd een ontsnappingsroute open voor de vijand. Zo bleven de confrontaties tussen de ADFL en de regeringstroepen beperkt. Bij de naderende slag om Kinshasa bestaat deze mogelijkheid niet meer, de hoofdstad is het eindstation van de strijd. Het ADFL-leger rukt gelijktijdig met de opmars naar Kinshasa op naar Gbadolite in het uiterste noorden, het woongebied van Mobutu en zijn stamleden in de presidentiële garde. De rebellen willen kennelijk voorkomen dat Mobutu's elitetroepen uitwijken naar Gbadolite vanwaar ze de komende maanden een hinderlijke guerrillastrijd zouden kunnen beginnen.

De regeringstroepen, en de presidentiële garde in het bijzonder, staan dus met de rug tegen de muur in Kinshasa. ,,Ze zullen Kinshasa verkopen'', voorspelt een diplomaat met goede connecties in het regeringsleger. De generaals die hun geld overmaakten naar buitenlandse banken, zullen vermoedelijk op het laatste moment het land ontvluchten. Soldaten van lagere rangen blijft weinig anders over dan te vechten of te plunderen. Zij moeten worden afgekocht om niet te gaan plunderen.

,,De militaire premier Likulia Bolongo kwam bij ons de afgelopen dagen om geld vragen'', vertelt de directeur van een oliemaatschappij. ,,De regering heeft geen geld meer en Likulia moet zijn soldaten betalen om de discipline te handhaven. We hebben hem enkele tienduizenden dollars gegeven, misschien kunnen op die manier plunderingen worden voorkomen.'' Bij andere grote bedrijven, waaronder multinationals, blijkt Likulia eveneens met de hoed te zijn rondgegaan.

Generaal Likulia en legerleider Mahele behoren tot de beter opgeleide topmilitairen en genieten een betrekkelijk goede reputatie. Mahele bijvoorbeeld maakte in 1993 een einde aan grootschalige plunderingen door soldaten opdracht te geven op zijn eigen troepen te vuren. Het lot van de vijf miljoen inwoners van Kinshasa ligt goeddeels in handen van beide generaals. Wanneer zij zich kunnen onttrekken aan de soms bijna magische invloed van hun zieke baas Mobutu, is 'een zachte landing' misschien alsnog mogelijk.

Zover is het nog lang niet. Kabila slaat sinds het weekeinde nog driftiger op de oorlogstrom. Iets voorbij de internationale luchthaven, waar de weg van het zuidoostelijke front Kinshasa nadert, voerde het regeringsleger gisteren versterkingen aan. De rebellenleider zegt al op grote schaal spionnen in Kinshasa te hebben. Geheim agenten van de regering proberen infiltratie te voorkomen en arresteren tientallen burgers langs de weg bij de luchthaven. Inmiddels circuleren er in Kinshasa pamfletten van de rebellen waarin de bevolking wordt opgeroepen ,,die elementen in het regeringsleger te neutraliseren die nog willen vechten''. Ook wordt gevraagd witte hoofddoeken om te doen als teken van verwelkoming van de rebellen.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 6 mei 1997)