Kinshasa nu een roversparadijs
Door onze correspondent KOERT LINDIJER
De veiligheidssituatie in de Zaïrese hoofdstad Kinshasa begint snel te verslechteren. De bewoners zijn pessimistisch gestemd, ondanks de aankondiging van een ontmoeting tussen president Mobutu en rebellenleider Kabila.

KINSHASA, 1 MEI. Sinds enkele dagen veranderen na zeven uur in de avond het centrum en andere delen van de Zaïrese hoofdstad Kinshasa in een roversparadijs, waar soldaten ongehinderd chauffeurs hun auto's afnemen. Ook worden steeds vaker woningen door militairen overvallen en geplunderd.

Bij de bevolking heerst een pessimistische stemming, ondanks de bekendmaking dat president Mobutu en rebellenleider Laurent Kabila elkaar zaterdag toch zullen ontmoeten, op een Zuidafrikaans oorlogsschip.

,,We zijn hier heel wat gewend met losbandige militairen, maar nu begint het werkelijk uit de hand te lopen'', verzucht José, een inwoner van Kinshasa. ,,Ik ben bang voor wat ons te wachten staat. Ik ben niet bang voor de rebellen wanneer die arriveren. Maar regeringssoldaten zeggen dat ze straks wraak op ons gaan nemen, omdat de inwoners rebellenleider Kabila steunen. Zondagavond bij het verwisselen van een lekke band beroofden soldaten me van al mijn geld en ze sloegen mijn vrouw. Ik durf nauwelijks meer mijn huis uit.''

Ook voor buitenlanders loeren overal gevaren. Een onschuldig avondje uit kan levensgevaarlijk zijn. Kinshasa staat bekend als een van de steden op het continent met de beste restaurants, en een buitenlandse zakenman wilde onlangs gaan dineren in Le Jardin de Saveurs. Hij ging met zijn twee lijfwachten in zijn gepantserde auto, want zijn hoofdkantoor in Europa had hem strikte instructies gegevens nergens zonder bescherming naar toe te gaan.

Het restaurant lag vlakbij zijn hotel, dus hij nam niet, zoals de regels voorschrijven, de moeite eerst de weg te laten verkennen door zijn lijfwachten. Op weg naar het restaurant raakte hij echter de weg kwijt, het donkere weggetje kronkelde steeds verder van de plaats waar Le Jardin de Saveurs zich moest bevinden.

Opeens hield de weg op en stond de gepantserde auto in een verlichte tuin bij een villa. Uit de bosjes doken enkele militairen op die onmiddellijk een slagboom neerhaalden en de terugweg afsloten. Het was niet het restaurant, maar de woning van een maîtresse van Mobutu. Diens kinderen werden ieder moment verwacht, zo vertelden de militairen dreigend. Daarom had de slagboom opengestaan. De zakenman was illegaal geheim militair gebied binnengedrongen.

Een regeringsmilitair schoof het tussen zijn buikriem geklemde pistool zenuwachtig heen en weer, hij voelde zich in verlegenheid gebracht wegens zijn lakse bewaking van de strategisch gelegen villa. De lijfwachten van de zakenman bereidden zich intussen voor op een gewelddadige ontsnapping.

Net op tijd wist de zakenman zich met veel tact en verontschuldigingen uit deze penibele situatie te redden. De soldaten lieten hem gaan.

Bij navraag bleek dat de eigenaar van het restaurant enkele weken geleden Le Jardin de Saveurs uit veiligheidsoverwegingen had overgebracht naar Brazzaville, aan de andere kant van de rivier.

Een toenemend aantal verslagen regeringssoldaten trekt Kinshasa binnen. Gisteren arriveerden de eerste troepen uit het eerder deze week door de rebellen ingenomen Kikwit.

Pag.5: Evacuatie uit Zaïre in elk geval piekfijn geregeld

Gevluchte militairen worden bij binnenkomst door generaals bevolen hun wapens in te leveren, maar niet iedereen gehoorzaamt. Een soldaat doodde vorige week in de hoofdstad vier burgers met een handgranaat.

Sommige regeringssoldaten geven na enig aandringen toe geen weerstand te zullen bieden tegen de rebellen in een veldslag om Kinshasa. ,,Ik heb alvast een wit T-shirt in repen gescheurd en er een hoofdband van gemaakt'', zegt Jean van de Guarde Civil vlakbij zijn kazerne. ,,We zullen straks proberen de witte vlag uit te hangen.'' Vlak vóór de inname van de zuidelijke stad Lubumbashi eerder deze maand bonden vele regeringssoldaten witte hoofdbanden om als teken van overgave aan de rebellen.

De meeste weerstand in het geval van een slag om de hoofstad wordt verwacht van de presidentiële garde. Deze relatief goedbewapende, -geklede en -betaalde militaire eenheid bestaat uit president Mobutu's trouwste troepen van zijn Ngbandi-stam. Terwijl gisteren Amerika's toponderhandelaar Bill Richardson in het legerkamp Tshatshi overleg voerde met Mobutu, werden enkele honderden meters verderop in het kamp nieuwe recruten op een grasveld getraind voor de presidentiële garde. Op de universiteit, zo vertellen studenten, ronselt de garde 'vrijwilligers' voor de aanstaande strijd.

Zo mogelijk nog meer dan voor terreur door criminele soldaten, maken de bewoners van Kinshasa zich zorgen over de stijgende voedselprijzen. Onder de vier tot zes miljoen inwoners wordt steeds meer voedsel gehamsterd uit vrees voor een langere belegering van de hoofdstad door de rebellen. De gevolgen voor de voedselsituatie van de val van Kikwit moeten de komende dagen nog voelbaar worden. Kikwit is de regionale hoofdstad van Bandundu, de regio die vrijwel al het voedsel produceerde voor Kinshasa.

Buitenlanders in Kinshasa weten zich in het geval van grootschalige gewelddadigheden verzekerd van een relatief veilige nooduitgang naar het naburige Brazzaville. Zij kunnen bij een evacuatie rekenen op hulp van bijna 3.000 Westerse soldaten gelegerd in Kongo, Gabon en op een Amerikaans schip voor de kust. Alles is piekfijn in orde gebracht voor zo'n evacuatie, met een voor de gelegenheid aangelegde kade aan de rivier met een speciaal afstapje voor dames met hoge hakken.

(NRC Handelsblad / Voorpagina, 1 mei 1997)