Varkens

Nieuws

Varkenspest

Gevolgen voor de sector

Rechtszaken tegen de wet

Alternatieven op de wet

Politieke consequenties

Chronologie Wet Herstructurering Varkenshouderij

Links

Door onze redacteur EGBERT KALSE
DEN HAAG, 13 SEPT. Zal Brinkhorst slagen waar Apotheker faalde? De inkrimping van de veestapel die de minister van Landbouw wil, lijkt juridisch en politiek beter onderbouwd.

Weer een nieuwe oplossing voor het mestprobleem. Opnieuw dreigende acties van ontevreden boeren en nog een keer juridische procedures tegen het nieuwe plan. Het ministerie heeft de processen tegen de oude varkenswet nog niet achter zich, of een nieuw voorstel ligt klaar om lek te schieten. Maar zal dat bij de 'Integrale Aanpak Mestproblematiek' net zo gemakkelijk zijn als bij de 'Wet Herstructurering Varkenshouderij'?

Waarschijnlijk niet. Op het departement dat Laurens Jan Brinkhorst, sinds 7 juni minister van Landbouw, aantrof, is de afgelopen drie jaar veel veranderd. De Europese wet- en regelgeving maakt een steeds groter deel uit van het nationale beleid. Het ministerie is vooral bezig met het uitvoeren van die Europese regels. En als iemand zich daar terdege van bewust is, is het wel voormalig Europees directeur-generaal milieu, voormalig Europees parlementslid en hoogleraar Europees recht Brinkhorst.

De nieuwe minister presenteerde afgelopen vrijdag de gedetailleerde uitwerking van zijn plan om het mestprobleem op te lossen. De kern van dat plan: op basis van Europese regelgeving wordt de veestapel zo groot als er mest op akkerbouwgrond kan worden afgezet. Gevolg: zesduizend veehouderijen gaan de komende drie jaar op de fles, een verlies van 12.500 mensjaren arbeid. Het voorstel komt hard aan, blijkens de woedende reactie van LTO-voorman Doornbos. Rechtszaken lijken onvermijdelijk.

Brinkhorst toonde zich vrijdag geenszins ongerust over mogelijke juridische procedures tegen 'zijn' wet. En waarom zou hij ook. Het cruciale verschil tussen de oude wet en het nieuwe voorstel betreft namelijk de argumentatie. Die staat haaks op de redenering die ten grondslag lag aan de oude wet.

De door de rechter afgestrafte redenering van die wet van Brinkhorsts voor-voorganger, Van Aartsen, hield in dat hij vanuit een probleem (er zijn te veel varkens) doorredeneerde naar een einddoel (het milieu moet schoner). De rechter oordeelde dat het algemene belang van de wet niet opwoog tegen het zonder schadevergoeding afnemen van varkens.

Brinkhorst doet het omgekeerd: hij neemt het einddoel (maximale hoeveelheid stikstof per hectare) en rekent terug. Zijn basis is een Europese milieuregel, dus niet een zelf-gekozen doel.

Daarmee dekt Brinkhorst zich op twee manieren in. Allereerst wordt de mestaanpak voor honderd procent gedekt door de Europese Nitraatrichtlijn. Die bepaalt dat alle lidstaten in 2003 maximaal 170 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare cultuurgrond mogen uitrijden.

Van 'diefstal', zoals bij de oude varkenswet, is derhalve geen sprake. De overheid neemt geen rechten af, maar stelt een milieumaatregel voor. Dat die maatregel vergaande consequenties kan hebben is duidelijk, niet duidelijk is echter voor wie. Degenen die een afzetcontract kunnen sluiten moeten hun veestapel of hun bedrijf sluiten. Maar feitelijk is dat hun eigen schuld: hadden ze maar een overeenkomst moeten sluiten met een akkerbouwer.

Ten tweede is vanaf het eerste begin duidelijk dat de nieuwe aanpak een milieumaatregel is. Van Aartsens wet was een verkapt voorstel tot marktordening, waar de rechter doorheen prikte. Overigens waarschuwden ook Tweede en Eerste Kamer daar toen al voor.

Opmerkelijk is dat de Nitraatrichtlijn, waarop Brinkhorst zich nu als minister baseert een direct gevolg is van het vijfde Europese milieu-actieprogramma. Als topambtenaar was Brinkhorst de geestelijk vader van dit beleid.

Ook lijkt Brinkhorst zich politiek beter te hebben 'ingedekt' dan zijn voorgangers. Waar de oude wet een initiatief van Landbouw alleen was, staan onder de nieuwe plannen al twee handtekeningen, die van Brinkhorst en die van milieuminister Pronk. Daarmee spreidt Brinkhorst het politieke risico over twee (PvdA en D66) in plaats van over één partij.

Afgelopen vrijdag bleek dat het daar niet bij blijft: de Integrale Aanpak Mestproblematiek mag zich naast de steun van VROM en Landbouw ook nog verheugen in de actieve steun van Economische Zaken, Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ,,Een departementsoverschrijdende, kabinetsbrede aanpak'', aldus premier Kok na afloop van de ministerraad.

Daarmee heeft Brinkhorst nu al voorkomen dat hem hetzelfde lot zal treffen als zijn directe voorganger, Apotheker. Die stapte op omdat hij binnen het kabinet onvoldoende steun kreeg om een alternatief voor de in juridische procedures vastgelopen wet in te brengen. Vooral premier Kok en de VVD-ministers verzetten zich tegen het plan, dat veel geld zou kosten. Door de betrokkenheid van alle coalitiepartijen lijkt de kans op afvalligen gemarginaliseerd.Het nieuwe plan kost ook veel geld, maar de kans op slagen is beduidend groter.

Het enige risico dat Brinkhorst lijkt te lopen, is dat de Europese Unie de Nederlandse variant op de Nitraatrichtlijn afkeurt. Officieel mag op een hectare cultuurgrond 170 kilo stikstof uit dierlijke mest worden uitgereden, ongeacht de bodemgesteldheid. Nederland wil een onderscheid aanbrengen: 170 kilo voor akkerland en 250 kilo voor grasland. Ook Denemarken en het Verenigd Koninkrijk hebben dergelijke voorstellen ingediend bij de Europese Commissie.

Hoewel Nederland dus niet alleen staat, is het de vraag of de Europese Commissie daar mee akkoord gaat. Is dat niet het geval, dan ziet het er voor de veehouders in Nederland nog somberder uit. Immers, de reductie van 250 naar 170 kilo op de in totaal hectare grasland zal de toegestane omvang van de veestapel alleen maar verder beperken.