Vale gieren kijken brutaal terug

Vogeltoerisme is, gemeten aan het snel groeiende aantal reisbureaus dat vogelreizen aanbiedt, sterk in op komst. Men kan de bestemming zo gek niet bedenken of er voert een vliegtuig heen. Bij het reisdoel staat dan meestal een als bioloog geafficheerde gids klaar, die de reiziger langs heilige ibis sen, adélie-pinguins, oorgieren of an dere netvliesdelicatessen loodst. Het hierboven gememoreerde voorval illustreert hoe betrekkelijk de ornithologische prestaties van een dergelijk vogeltoeristisch reisje kunnen zijn. Die Spanjaarden hadden, jaren later bezien, natuurlijk groot gelijk: mijn purperkoet was hun fuut. Ze waren wat betreft rariteit inwisselbaar. Iederéén kan wel in het vliegtuig stappen, aangekomen op het vliegveld in Zuid-Afrika een woestijnklopkloppie opmerken, deze in z'n gidsje afvinken, en thuis claimen iets heel zeldzaams te hebben gezien.

De kundigheid van de vogeltoerist is alleen objectief te meten door spelregels af te spreken, bijvoorbeeld door een taxonomische of geografische beperking op te leggen. Voor het vogel spotten gelden dus dezelfde beperkingen als voor het verzamelen van post zegels: net zomin als de filatelist, kan ook de spotter niet de ambitie hebben alle verschillende types ter wereld te vergaren. Hieraan moet evenwel on middellijk worden toegevoegd dat als het waargenomen vogeltje op mondiale schaal als zeldzaamheid kan worden aangemerkt, de spotter wél voldaan naar huis mag vliegen. Immers, de filatelist die zich beperkt tot Bulgaarse ruimtevaartpostzegels mag toch wel degelijk met terechte trots een Kaaps driehoekje in zijn album steken.

Veel Nederlandse vogelspotters hebben zich ten doel gesteld alle broedvogels van Europa ooit in hun leven te hebben bekeken. Het klinkt ambitieus om de ongeveer vijfhonderd soorten te willen turven, maar dat is 't niet. Er zijn namelijk veel plaatsen in Europa waar bij één bezoek makkelijk tientallen soorten kunnen worden weggestreept. Het is geen toeval dat de vogelreisbureaus hun aandacht juist op deze locaties richten. Voor de beginnende vogelaar een paar van de beste plekken:

Spanje, Monfragüe. Dit parque natural ligt halverwege de hoofdstad Madrid en de Portugese grens, ter weerszijden van de rivier de Taag. Het landschap heeft iets Afrikaans: een net zo onaf zienbare als onbewoonde kurkeiksavanne. In Monfragüe komt men bijna alle Europese stootvogels tegen, voor al gieren. En om ze te zien, hoeft men alleen maar de weg van Trujillo naar Plasencia te volgen en wanneer de stei le oever van de Taag in zicht komt, bij een grote rotswand die Peñfalcon heet, de auto in de berm zetten. Bij een recent bezoek waren er honderden vale gieren en monniksgieren te zien, die op nog geen tien meter afstand langs vlogen. Ze keken brutaal terug.

Spanje, Doñana. Dit Andalusische nationale park beslaat bijna de hele moerasdelta van de rivier de Guadalquivir en heeft wel wat weg van de Franse Camargue, maar dan veel uitgestrekter. Het voormalige koninklijke jachtterrein - van ene Doña Ana, vandaar - is onverslaanbaar op het gebied van moeras- en weidevogels, die hier in de herfst en voorjaar doortrekken, of blij ven overwinteren. Het reservaat is niet op eigen houtje te verkennen, maar aanmelden voor een excursie met vier wiel-aangedreven bussen is mogelijk. De chauffeur deelt handige turflijsten met vogelsoorten uit. Spaanse keizerarenden - nu een mondiale zeldzaamheid - zijn moeilijk mis te lopen.

Ierland, The Cliffs of Moher. Ierland is het enige land van Europa waarover de vakantiefolders niet liegen - en dat geldt ook voor de vogelreisbrochures. Op de kliffen, bij het plaatsje Lisdoon varna aan de westkust, nestelen zo goed als alle Europese zeevogels. Op de rand van de kliffen zijn telescopen gemonteerd, maar die zijn helemaal niet nodig: alken, zeekoeten, papegaaiduikers, drieteenmeeuwen en stormvogels zitten tot een meter onder je voeten. Ook de van meeuwen leven de slechtvalken die hier huizen, trek ken zich van pottenkijkers niets aan. Bij een bezoek kort geleden had één exemplaar zelfs het geintje bedacht om vogeltoeristen aan het schrikken te maken door op ooghoogte op ze af te vliegen en op het laatste moment uit te wijken: to play chicken, heet dat.

Hongarije, Hortobagy. Dit nationale park ligt in het oosten van Hongarije en beslaat zo'n 200 km zoutsteppe, afgewisseld met rijen populieren, akker land en visvijvers. Wie een kijkje in het reservaat neemt, kan gegarandeerd heel wat Oosteuropese vogelsoorten wegstrepen: roodpootvalken, grote trappen, vorkstaartplevieren, krekelzangers. In de visvijvers verzamelen zich tijdens de trek heel wat soorten eenden en andere watervogels. Enige herfsten terug bleken zich er ook ornithologische verrassingen voor te doen. Toen het al schemerde klonk er ijl geroep over de mistige velden. Er bleken duizenden kraanvogels op de akkers te staan, die hier de gemorste maïs ston den op te pikken. Ze stegen op en vlogen weg naar de ondergaande zon.

Zweden, Falsterbo. Van de vele flessen halzen in de vogeltrekroutes - de Bosporus in Turkije, Gibraltar en de Orgambidescapas in de Pyreneeën zijn drie andere belangrijke knoop punten - wordt Falsterbo vaak als de aantrekkelijkste beschouwd. In de herfst trekt de halve vogelbevolking van Scandinavië langs dit schiereiland, het zuidwestelijkste puntje van Zweden, op zo'n twintig kilometer van Malmö. In september passeren hier dagelijks honderdduizenden zangvogeltjes en zwaluwen en tienduizenden roofvogels. Wie zich bij zonsopgang rondom de vuurtoren met een verrekijker posteert, komt ogen tekort.