Een zee van stedelijkheid

John Kroon
DE HAVEN IS de stad uit, de mensen trekken erin. En de gemeente, die zich eerst voornamelijk uitbreid de van west naar oost en vice versa, langs de rivieren naar de zee, oriënteert zich nu vooral op de twee andere wind streken. Het brede deltagebied krijgt rondere vormen.

Het Rotterdam van 2005 is nabij en daarmee goed voorstelbaar. De toe komst is al te zien, op de Kop van Zuid bijvoorbeeld, het 125 hectare metende voormalige havengebied dat nu met het centrum is verbonden door de Erasmusbrug, waar honderden koopwoningen nog niet zijn opgeleverd maar al wel zijn (uit)verkocht of verhuurd. Het voormalige domein van de Holland- Amerika Lijn, met destijds de Wilhel minapier als vertrekpunt voor landverhuizers en luxe reizigers, bevat straks 400.000 m2 aan kantoorruimte, waaron der een complex van 120.000 m2 (Wilhelminahof), een metrostation (Wilhel minaplein), een congrescentrum, een terminal voor cruiseschepen, scholen, restaurants, andere horeca en bovenal 5.300 huizen en appartementen. Veelal voor de koopkrachtige klasse.

Het nieuwe Rotterdam laat zich moeilijk begrenzen. ,,Het is een stad'', zegt ir. Joost Schrijnen, ,,in een zee van stedelijkheid.'' Hij is hoofd ruimtelijke ordening bij de dienst Stedebouw en Volkshuisvesting van de gemeente. Rotterdam groeit naar Delft, Pijnacker, Den Haag en Zoetermeer toe. De zuid vleugel van de Randstad is niet te be lemmeren door gemeentegrenzen en klontert aaneen. Schrijnen heeft dit niet bedacht, maar aangetoond: hij is een van de grondleggers van de stichting De Nieuwe Kaart van Nederland, die be staande plannen inventariseerde en de nabije toekomst letterlijk in kaart bracht.

Het beeld is onmiskenbaar: in het noordoosten grenst Rotterdam straks aan het Groene Hart. Het gebied Nes selande, aan de Zevenhuizerplas, zal plaats bieden aan kantoren en 5.000 woningen waarvan er 4.000 voor 2005 worden gebouwd. Voor driekwart laag bouw en voor 70 procent koopwonin gen. De plas wordt tweemaal zo groot; het uitgegraven zand wordt bij de wo ningbouw in Nesselande gebruikt. ,,En aan de zuidkant bereiden we ons voor op de slag om de Hoekse Waard'', zegt Schrijnen.

De verdichting van de Randstad zal ook tot uitdrukking komen in kortere reistijden en bovenregionale verbindin gen per openbaar vervoer. De hogesnel heidstrein brengt de reiziger straks in zeventien minuten van Rotterdam naar Amsterdam en de metro rijdt dan door van Rotterdam CS naar Zoetermeer en Den Haag. Grootste vraagpunt in de ruimtelijke ontwikkeling vormt de luchthaven Zestienhoven, waarvan het voortbestaan voortdurend ter discussie staat - is het niet lokaal dan wel nationaal.

Maar het meest fascinerende is niet de ontwikkeling aan de randen van de stad _ Nederland suburbaniseert ten slotte al decennia lang _ maar de beweging in het midden. Daar waar de rivier _ ,,het goud van Rotterdam'', meent Schrijnen _ het uitgangspunt is gaan vormen voor het scheppen van een woonklimaat dat de stad eigenlijk sinds de wederopbouw na de oorlog ontbeer de. Op de kade van De Boompjes, in het hart van de gemeente, kon de Rotter dammer weliswaar het gevoel hebben dat hij een rechtstreekse verbinding met de rest van de wereld had, het organi sche geheel dat haven en stad vormden was evenzeer een belemmering voor an dere ontwikkelingen.

Dat is lang zo gebleven, ook nadat de haven allang richting buitengaats was opgeschoven en de Maasboulevard was aangelegd. Het centrum van Rotterdam bleef een gebied waar wel werd gewerkt, maar niet gewoond. De dienstverle ning, ondergebracht in moderne kanto ren, domineerde het stadsbeeld en het stadsleven. Waar in de binnenstad van Amsterdam tegenover elke arbeids plaats ook een binnenstadsbewoner staat, is deze verhouding in het Rotter damse centrum volstrekt scheef: 80.000 arbeidsplaatsen en 30.000 inwoners. In het midden van de stad worden de komende tien jaar 15.000 huizen ge bouwd en komen er 30.000 tot 40.000 inwoners bij. Niet alleen het gezicht van de stad zal erdoor veranderen, het sociaal-culturele klimaat ten minste net zo drastisch. Op Katendrecht, waar nu 1.500 sociale woningen staan, komen er 1.500 huizen bij, maar dan in de duurdere klasse met zelfs prijzen van rond de 500.000 gulden. Dat is, in de geschiede nis van het volkse Katendrecht, onge hoord. De woningdichtheid in de om geving van de Laurenskerk wordt opge voerd. Op het Piet Smit-terrein, een voormalige scheepswerf aan de Nieuwe Maas, vlakbij het Feyenoord-stadion, is plaatsgemaakt voor 1.100 woningen (driekwart in de koopsector), een win kelcentrum en een mega-bioscoop. De Wijnhaven, de Oude Haven, Schieha ven-Müllerpier, uit hun namen blijkt hun verleden, maar zij behoren straks alle tot het domein van de wonende, winkelende en recreërende mens.

De rivier is het goud van Rotterdam, herhaalt Schrijnen. ,,Het is het kapitaal dat we de komende jaren gaan verzilveren.''