|
Andere landen
Hoe werken Rekenkamers in andere landen? Een overzicht.
Duitsland
Het Duitse Bundesrechnungshof kan bogen op een geschiedenis die tot 1714
terugvoert. Het kent maar liefst 66 onafhankelijke leden, onder wie 55 onderzoeksmanagers.
De wet vereist dat ten minste eenderde van de leden een succesvolle loopbaan als advocaat
achter de rug moet hebben. De Länder die de Bondsrepubliek vormen, hebben zelf
regeringen, parlementen en rekenkamers. Bij de rechtmatigheidscontrole vervullen de
accountantsdiensten van de overheid een belangrijke rol. Het jaarlijkse verslag van de
rekenkamer is openbaar. Dat geldt niet voor alle incidentele, meer beleidsmatige rapporten die
geheim kunnen blijven als ze daardoor meer effect sorteren. In dat opzicht zit deze rekenkamer
dichter in de buurt van een overheidsadviseur dan van een rechter of zelfstandig
toezichthouder. Het hof heeft een collegiale structuur.
België
De rekenkamer zucht hier onder
een bureaucratische organisatie, ontwikkeld uit de Franse structuur. Net als in Griekenland,
Portugal, Italië en Luxemburg beoordeelt de rekenkamer in België vooraf de
gerechtvaardigdheid van (bepaalde) overheidsuitgaven. In Nederland is dat systeem in 1927
verlaten. De organisatie van het Belgische Rekenhof is archaïsch gebleven;
doelmatigheidsonderzoek heeft nauwelijks plaats.
Frankrijk
Hoewel Napoleon Frankrijk in
1807 de primeur gaf van de onafhankelijke rekenkamer, loopt het land nu met modernisering
van de aanpak achterop. In de rekenkamer geven meer dan honderd onafhankelijke
magistraten leiding aan onderzoeken die op een rechtszaak kunnen uitlopen als een ambtenaar
financieel heeft geknoeid. De rekenkamer bepaalt zelf welke terreinen zij onderzoekt, maar
gaat daarbij niet in op vragen van efficiency en bedrijfsvoering. Zoveel onafhankelijke
hooggeplaatsten bijeen vraagt om problemen bij de bedrijfsvoering; die doen zich inderdaad in
ruime mate voor. De Nederlandse Rekenkamer heeft uit Parijs het opmerkelijke verzoek
gekregen de Franse organisatie eens grondig door te lichten en adviezen voor verbetering aan
te dragen. Evenals de andere als Hof ingerichte rekenkamers hebben de Fransen geen
accountants in dienst.
Groot-Brittannië
Aan het National Audit Office valt een geschiedenis
sinds de veertiende eeuw af te lezen. Het hoofd, The Comptroller and Auditor General, geeft
achteraf goedkeuring aan de overheidsuitgaven; een taak die elders bij het parlement pleegt te
liggen. Het oordeel komt tot stand door een intens proces van hoor en wederhoor. De
rekenkamer treedt daarmee vooral op als onafhankelijk extern accountant. Als enige Europese
rekenkamer hebben de Engelsen geen juristen in dienst. De doelmatigheidscontrole is een
ondergeschoven kind. Er bestaat een innige, zij het strikt gereguleerde band met het House of
Commons dat het werkprogramma van de rekenkamer kan beïnvloeden. De Angelsaksische
traditie kent een eenhoofdige leiding. De rekenkamer kent geen grondwettelijke bescherming
bij gebrek aan een geschreven grondwet.
Zwitserland
Dit is een van de weinige democratieën
die het zonder onafhankelijke rekenkamer moeten doen. De Zwitserse rekenkamer is een
onderdeel van het ministerie van Financiën, waaraan het rapporteert. De rekenkamer is hier
eerder een adviesorgaan van de regering dan een onafhankelijk controleur waarop de
volksvertegenwoordiging een beroep kan doen. Wel is de rekenkamer inmiddels bezig zich
van de regering los te weken. Ook in Zweden en Finland is de rekenkamer een onderdeel van
het ministerie van Financiën, maar de onafhankelijkheid van de leden en de keuzevrijheid van
onderzoek zijn gewaarborgd. De Zweedse rekenkamer heeft internationaal zelfs een reputatie
als vooruitstrevend en toonaangevend.
Verenigde Staten
De U.S. General Accounting Office
is geen zelfstandige organisatie, maar het onderzoeksorgaan van het Congres. De eenhoofdige
leiding berust bij de Comptroller General of the U.S., die voor een periode van vijftien jaar
door de Amerikaanse president wordt benoemd. De rekenkamer heeft sinds haar instelling in
1921 veel aan kracht gewonnen, maar verkeert door de band met het Congres in een
kwetsbare positie. De rapporten zijn openbaar.
| 
