De gerontoloog prof.dr. D.L. Knook, werkzaam bij TNO en de Rijksuniversiteit Leiden, is sinds 1986 betrokken bij bevolkingsonderzoek van ouderen (85+) in Leiden en omgeving. Uit het langlopende onderzoek 'Peilstation voor Ouderen' is onder meer gebleken dat de meest voorkomende chronische ziekten bij ouderen hart- en vaatziekten, dementie en gewrichtsslijtage zijn.

Kort geleden verscheen een deelonderzoek van het Peilstation

met de optimistische naam 'Succesvol oud worden', een onderzoek naar de zelfredzaamheid en sociale activiteiten van ouderen.

Hoe wordt men succesvol oud?

Knook: ,,Dat hangt onder meer af van de erfelijke aanleg. In sommige families wordt men nu eenmaal ouder dan in andere. Daarbij komt dat er in sommige families meer ziekten voorkomen dan in andere. Er bestaan bijvoorbeeld genen die ziekten als dementie, kanker of hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Hoe minder van zulke genen je hebt, hoe beter natuurlijk.''

En naast die erfelijke bepaling?

Knook: ,,De leefstijl is ook heel belangrijk. De belangrijkste invloeden zijn voeding en beweging. Met de voeding krijgt men dagelijks allerlei stoffen in het lichaam die veroudering bevorderen. Met name vrije zuurstofradicalen die vrijkomen bij de vertering van voedsel zijn schadelijk, doordat ze het erfelijk materiaal (DNA) kunnen beschadigen. Uit proefdieronderzoek blijkt ook dat minder eten bijdraagt aan verlenging van het leven. Als een rat 30 procent minder eet, leeft hij 30 procent langer. En lichaamsbeweging is nu al een klassiek advies. Voor alle onderdelen van het lichaam geldt nu eenmaal: use it or lose it. Beweging stimuleert vrijwel alle organen en weefsels van het lichaam.''

Bij een grote groep ouderen wordt onderzocht of er genen te vinden zijn die kunnen bijdragen aan een langere levensduur. Hoe belangrijk is de invloed van genen op de levensduur?

Knook: ,,Onderzoek bij het zogeheten wormpje Caenorhabditis elegans heeft aangetoond dat die invloed bestaat. De meeste lichaamscellen delen zich gedurende het leven ongeveer zestig keer. Bij C. elegans is gebleken dat als je een bepaald gen - het age-1 gen - uitschakelt, lichaamscellen veel langer kunnen blijven delen. Die beestjes kunnen ineens twee keer zo oud worden. Het zou interessant zijn als dat bij mensen ook zo was, maar ik verwacht dat de zaak daar ingewikkelder ligt.''

En wat is de werking van het veelbesproken nieuwe middel 'telomerase' tegen veroudering?

Knook: ,,Telomerase is een enzym dat een rol speelt bij de celdeling. Het voorkomt de bij celdeling normale verkorting van het DNA, waardoor cellen vaker kunnen delen. Maar het werkt alleen onder laboratoriumomstandigheden en niet eens bij alle cellen. Zenuw- en hersencellen bijvoorbeeld delen na de geboorte helemaal niet meer. De aandacht voor telomerase is niet meer dan een hype.''