|
|
  afleveringen I OOST-WEST II MARTIN WALSER III HET OOSTEN IV MARTIN WALSER V HET WESTEN VI MARTIN WALSER VII HET VERENIGDE DUITSLAND POLITIEK KIESSTELSEL STAATSORGANEN KOPSTUKKEN GROTE RIVIEREN ORGANISATIES GRAFIEKEN LINKS  |
Martin Walser: 'Betalen, betalen en betalen, dat is de historische last die we moeten dragen' HET WATER van de Bodensee klotst vriendelijk tegen de wal. Als zwanen glijden de zeilboten over het meer. Het zonlicht straalt door de bomen op de roze rozentuin. In de volle bloemen zoeken bijen ijverig naar honing. Alleen de vogels kwetteren de stilte weg.
De schrijver Martin Walser (71) heeft aan de Bodensee een volmaakte wereld geschapen. In Nussdorf, een klein dorp dat ligt tussen de fruitbomen, is de wereld nog intact. Even verderop is Walser geboren, in Wasserburg, het dorp waar zijn nieuwste roman Ein springender Brunnen zich afspeelt. Een stadsmens was hij nooit. De harmonie aan het water staat in scherp contrast met het lijden van de hoofdrolspelers in zijn boeken. Met het jongetje Alfred Dorn, wiens Werdegang wordt bepaald door het bombardement van Dresden in 1945; met de Oost-Duitser Wolf die worstelt met de waanzin van de Muur; met Stefan Fink, de ambtenaar die een eenzame oorlog voert tegen het onrecht als hij na achttien jaar trouwe dienst aan de kant wordt gezet wanneer zijn staatssecretaris van de SPD het veld moet ruimen voor iemand van de CDU. Het oeuvre van Walser is doordrenkt met de ups en downs in de jongste Duitse geschiedenis. Belangrijke thema's in zijn werk vormen de pijn van het gebroken verleden, de gebrekkige verwerking van de nazi-tijd en de treurige verliezers die in de statusbewuste wereld van het Wirtschaftswunder ten onder gaan. Met Günter Grass en Siegfried Lenz behoort hij tot de grote hedendaagse Duitse schrijvers. De linkse intellectuelen in Duitsland hebben het Walser niet vergeven dat hij in 1986 zei ,,nooit aan de Duitse deling te kunnen wennen''. Een verdacht 'nationaal' standpunt, vooral uit de mond van Walser, die in de jaren zestig nog campagne voerde voor Willy Brandt en gold als een prominent geëngageerd auteur. Maar zijn openlijk beleden verlangen naar Thüringen en Saksen kwam Walser op uitstoting uit de 'linkse' gemeenschap te staan. Walser zelf kon zoveel intolerantie niet begrijpen. Alleen al omdat hij een Duitse jeugd had gehad, voelde hij zich Duits. Waarom moest hij zich daarvoor schamen? Voor Walser hield Duitsland niet in 1945 op te bestaan. Hij wantrouwde de geheugenloze burger van de nieuwe Bondsrepubliek, die deed alsof de geschiedenis opnieuw begon. ,,Als je, zoals ik, de jaren 1933 tot 1945 heb meegemaakt, voel je je gedwongen met het verleden bezig te zijn'', zei Walser eens in een vraaggesprek met deze krant. De Duitse identiteit is geen jas die je even kunt uittrekken. Met de vereniging van de twee Duitslanden hebben de Duitsers hun identiteit officieel teruggekregen. Op het terras in de rozentuin spreekt Walser bedachtzaam, alsof hij bij elke vraag een deel van zijn leven weegt. De belangrijkste gebeurtenis in de zestienjarige regeerperiode van bondskanselier Helmut Kohl is voor hem zonneklaar. ,,De echte prestatie van Kohl is dat hij de spontaniteit heeft gehad om Gorbatsjov de hand te reiken.'' Walser herinnert zich de televisiebeelden in de zomer van 1990 nog als de dag van gisteren, toen de kanselier de Sovjet-leider in de Kaukasus bezocht. ,,Je zag een rivier met steile oevers. Gorbatsjov stond een beetje lager. Kohl stak zijn hand uit en trok Gorbatsjov de oever op.'' Een historische prestatie, vindt Walser. Dat kun je niet hard genoeg zeggen. Vooral omdat Kohl een leerling is van Konrad Adenauer, de eerste naoorlogse kanselier, die niets van de Sovjets moest weten. ,,Het feit dat Kohl een communist de hand reikte en voelde dat dat het juiste moment was om de hereniging te bereiken, is een prestatie die niemand kan betwisten.'' Kohl is daarmee volkomen uit de schaduw van zijn politieke leermeester getreden, vindt Walser. Hilarisch noemt hij de rol die de toenmalige SPD-kandidaat voor het kanseliersambt, Oskar Lafontaine, in die jaren speelde. ,,Hij is voortdurend achter Kohl aangerend met zijn rekenmachine en riep: het wordt duurder dan de bondskanselier zegt. Speelt dat een rol, of het duurder wordt?'' Zelf was Walser in die periode in Dresden. Enkel de sanering van de bruggen in Saksen kostte één miljard mark. ,,Alleen de bruggen in Saksen! Ze waren allemaal kapot. Hoe kon men dat van tevoren nu weten?'' Walser: ,,Duitsland is armer geworden. We hebben meer werklozen dan ooit. Dat was onder iedere regering gebeurd. En het zal nog lang duren voordat de situatie is genormaliseerd, want een jeugdwerkloosheid van 25 procent in Saksen-Anhalt is niet normaal.'' Maar het is ,,onze historische last'', zegt Walser, die Duitsland te dragen heeft totdat hij is afbetaald. ,,Dat zijn we het oosten toch schuldig na bijna veertig jaren scheiding: dat we betalen, betalen en betalen. In het westen zijn we toch zo goed weggekomen, vergeleken met hen daar.''
|
NRC
Webpagina's
|
