Baltische landen | Centraal-Azië | Moldavië | Oekraïne | Rusland | Transkaukasië | Wit-Rusland

Baltische landen:

Redelijk voorspoedig

Na een korte periode van democratie en onafhankelijkheid in de jaren twintig en dertig werden de Baltische landen door de Sovjet-Unie ,,ontvoerd uit de Europese familie'', zoals de vroegere Britse minister van Buitenlandse Zaken Douglas Hurd het eens uitdrukte.

Na de annexatie begon de russificatie: volgens een volks- telling uit 1989 bestond ongeveer eenderde van de bevolking in Estland en Letland inmiddels uit niet-Balten. Dat waren in het bijzonder Russen, Wit-Russen en Oekraïeners. De Letten en Esten weigerden na de onafhankelijkheid de Russen automatisch te naturaliseren. Rusland zag de regio als het 'nabije buitenland', een term die aangaf dat de Russen het Balticum graag binnen hun politieke invloeds- sfeer wilden houden. Dit heeft de Balten er niet van weerhouden toenadering tot het Westen te zoeken, die uiteindelijk moet resulteren in lidmaatschap van de NAVO en de Europese Unie.

Economisch gaat het de landen redelijk voorspoedig, door hun traditionele gerichtheid op Scandinavië (voor Litouwen en Letland) en op Finland (voor Estland).

Estland De Esten waren de eersten die hun eigen munt introduceerden en uit de roebelzone stapten. Dit zorgde voor een snelle beteugeling van de inflatie, groei van de lonen en een beter economisch klimaat.
De economische groei is weliswaar voorspoedig, maar tegelijkertijd zijn de verschillen tussen arm en rijk gegroeid. Ook is de koopkracht van de bevolking nauwelijks toegenomen, omdat de prijzen even hard gestegen zijn als de lonen.

Klik hier voor de grafiek

Letland De Letse economie maakte een snoekduik in 1992 en de inflatie groeide tot 958 procent. Maar in 1993 kregen de Letten een eigen munt en met een stringent begrotingsbeleid werd de inflatie teruggedrongen tot 28 procent in 1994. Hoe dan ook is de economische positie van Letland slechter dan die van Litouwen en Estland.

Klik hier voor de grafiek

Litouwen Om zich beter te kunnen richten op het Westen heeft Litouwen de Centraal Europese Tijdzone aangenomen, waardoor het er nu een uur vroeger is dan in Letland en in Estland. Maar het grootste Baltische land is na een aanvankelijke opbouw van de economie in een recessie beland, met teruglopende industriële productie en stijgende werkloosheid.

Klik hier voor de grafiek

Bovenkant pagina

Centraal-Azië:

Etnische twisten

De vijf Centraal-Aziatische republieken zijn na de val van de Sovjet-Unie tegen wil en dank onafhankelijk geworden. Ze waren er niet klaar voor: de economische structuur was gericht op de oude unie en vitale sectoren ontbraken. Ook was er geen politieke traditie en kampten de landen met etnische twisten.

Kazachstan De bevolking van het in oppervlakte grootste Centraal-Aziatische land is er sinds de val van de Sovjet-Unie niet rijker op geworden: de reële lonen bedroegen in 1996 nog maar 34,4 procent van die van 1989. Voor de komende jaren wordt een daling van het bbp verwacht. De noodzaak om de energiesector te privatiseren groeit, gezien het geldgebrek van de overheid.

Klik hier voor de grafiek

Oezbekistan Het volkrijkste en snelst groeiende land van Centraal-Azië heeft ook de meest stabiele economie. Voor het komende jaar wordt een kleine groei verwacht doordat de prijzen van goud en katoen stijgen, die het land in ruime mate produceert. Het land wordt met straffe hand geregeerd en oppositie is verboden.

Klik hier voor de grafiek

Tadzjikistan Bij een referendum in september heeft de bevolking van de armste ex-Sovjetstaat gekozen voor de legalisering van islamitische partijen, na een burgeroorlog die tussen 1992 en 1997 50.000 doden eiste. De politieke stabiliteit die hierdoor mogelijk ontstaat, kan het land enige economische voorspoed brengen. De verzoening na de burgeroorlog, tussen het neocommunistische bewind en de islamitisch-democratische oppositie is uiterst kwetsbaar.

Klik hier voor de grafiek

Kirgizië De economische potentie van Kirgizië wordt getemperd door het grote aantal goedopgeleide Russen (22 procent van de bevolking) dat het land verlaat. De Kirgiezen zelf zijn vooral landbouwers, en hebben - op goud na - weinig natuurlijke rijkdom. Voor de komende jaren wordt een economische terugval verwacht.

Klik hier voor de grafiek

Turkmenistan Een van de armste en traditioneelste republieken heeft een van 's werelds grootste aardgasvoorraden. Vooralsnog is de woestijnstaat grotendeels agrarisch. In de praktijk kan Turkmenistan zijn gas alleen kwijt aan andere ex-Sovjet-republieken, die echter het geld niet hebben om ervoor te betalen. Van de Centraal-Aziatische landen is Turkmenistan het meest communistisch gebleven.

Klik hier voor de grafiek

Bovenkant pagina

Moldavië:

Serieus op weg

Moldavië is sinds de vorige eeuw deel geweest van het Russische rijk, en later de Sovjet-Unie. De Moldaviërs zijn in meerderheid etnische Roemenen, die ondanks pogingen tot russificatie hun identiteit hebben behouden. Toen het land onafhankelijkheid verwierf riep een deel van de bevolking een eigen Sovjet-georiënteerde mini-republiek uit: Transnistrië, een gebied dat ligt tussen de rivier de Nistru en de Oekraïne, met als hoofdstad Tiraspol. De officiële Moldavische regering in de hoofdstad Chisinau verkeert intussen in politieke moeilijkheden, gezien de grote verschillen van inzicht tussen de coalitiepartijen. Mochten er vervroegde verkiezingen komen, dan is het niet ondenkbaar dat de communisten de macht overnemen. Economisch gaat het het land niet voor de wind, maar de regering maakt werk van hervormingen. Zo wordt nu een advies van de Wereldbank uitgevoerd om landbouwgrond te privatiseren. Positieve effecten hiervan zullen nog enige jaren op zich laten wachten. De economische groei is beperkt doordat Moldavië voor zijn export vooral afhankelijk is van Rusland, de Oekraïne en Roemenië, waar de koopkracht niet toeneemt.

Klik hier voor de grafiek

Bovenkant pagina

Oekraïne:

Schuldenlast

De Oost-Europese republiek maakte van 1918 tot eind 1991 deel uit van de Sovjet-Unie en behoort nu tot de GOS-landen. President Leonid Koetsjma won deze week de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, maar is er niet in geslaagd de absolute meerderheid te krijgen. Hij neemt het in de tweede ronde op 14 november op tegen de leider van de Oekraïense communisten, Pjotr Simonenko. De economie in het land - eenderde van de omvang van 1991 - gaat verder achteruit, de levensomstandigheden voor de meer dan 50 miljoen inwoners worden steeds moeilijker, maar beloften van de regering op betere tijden, lijken het bij de vermoeide bevolking toch beter te doen dan omzien naar een verleden waarvan iedereen weet dat het toch niet terugkomt.

De schuldenlast van de Oekraïne heeft een omvang bereikt van 12,6 miljard dollar (meer dan 25 miljard gulden). Sommige van de vroegere ‘bondgenoten' van de Sovjet-Unie worden nu geïntegreerd in de NAVO en het Verenigde Europa.

De Oekraïne heeft wel een ‘speciale relatie' met de Europese Unie maar is vooralsnog niet uitgenodigd op termijn lid te worden.

Klik hier voor de grafiek

Bovenkant pagina

Rusland:

Zorgwekkend

Rusland verkeert al sinds de communistische coup tegen Gorbatsjov in 1991 in een zorgwekkende toestand. Het in oppervlakte grootste land ter wereld, met een fors arsenaal aan kernwapens, kan een serieus gevaar voor de wereld zijn - als het tenminste echt misgaat. Maar dat is tot nu toe niet gebeurd, ook niet bij de acute financiële crisis van 1998. Ofschoon de toestand stabiel lijkt, wil dat niet zeggen dat er geen gevaar dreigt. De huidige militaire campagne in de noordelijke Kaukasus lijkt vanuit Moskous oogpunt voorspoedig te verlopen. Maar mocht het Russische leger de strijd in Tsjetsjenië verliezen, dan kan dat leiden tot verdere politieke instabiliteit. Een stabiliteit die toch al staat of valt met de gezondheid van president Jeltsin. Bovendien zijn er volgend jaar presidentsverkiezingen. Kanshebbers zijn premier Poetin, de vorige premier Primakov en de Moskouse burgemeester Loesjkov.

De economie is verouderd; het land kampt met een enorme kapitaalvlucht en een gebrek aan buitenlandse investeringen. Corruptie, de onduidelijke belastingstructuur en de overdaad aan regels bemoeilijken een snelle verbetering.

Klik hier voor de grafiek

Bovenkant pagina

Transkaukasië:

Forse twisten

De drie Transkaukasische republieken (Azerbajdzjan, Georgië en Armenië) verschillen onderling sterk. Armenië en Georgië zijn oude christelijke bescha- vingen, die onderling slechts beperkte contacten onderhielden. Georgië was eeuwenlang verdeeld in kleine prinsdommen. Het islamitische Azerbajdzjan is beïnvloed door Arabische en - vooral - Turkse moslims. Vanaf de achttiende eeuw vergrootte Rusland zijn invloed in de Kaukasus. Op een korte periode in de jaren twintig na zijn de landen sindsdien niet meer onafhankelijk geweest. De komst van het communisme bracht een grote mate van industrialisatie met zich mee. Na 1991 kampten de landen met forse onderlinge en interne twisten, wat de economische ontwikkeling geen goed heeft gedaan.

Georgië Het door etnisch geweld verscheurde Georgië is een land in ontreddering. Er werd oorlog gevoerd tegen de Osseten en de Abchaziërs en de Georgiërs vochten onderling een burgeroorlog uit. Maar de partij van de man die het land al jaren leidt, Gorbatsjovs minister van Buitenlandse Zaken Edoeard Sjevardnadze, blijft na de parlementsverkiezingen van afgelopen weekeinde aan de macht. Niettemin wordt voor de komende jaren economische groei verwacht in het straatarme land. Verdergaande privatiseringen, toename van investeringen en stabilisering van de landbouw moeten hiervoor zorgen.

Klik hier voor de grafiek

Azerbajdzjan Het grootste en rijkste Transkaukasische land heeft tevens de meest homogene bevolkingssamenstelling. Het grote probleem is de Armeense enclave Nagorny Karabach, waar van 1988 tot 1994 een oorlog woedde en dat sindsdien door de Karabach-Armeniërs wordt beheerst. Het land leunt sterk op de rijkdom aan olie in de Kaspische Zee.
Hierdoor zijn de economische vooruitzichten gunstig, maar doordat het de omliggende landen minder goed gaat, zullen andere sectoren van de economie minder bloeien. De wankele politieke stabiliteit loopt gevaar door de zwakke gezondheid van president Alijev.

Klik hier voor de grafiek

Armenië Het bloedbad in het Armeense parlement vorige week heeft de toch al nijpende situatie in het land er niet rooskleuriger op gemaakt. Aanvankelijk werd een groei van de economie verwacht door het aanstaande akkoord met Azerbajdzjan over de enclave Nagorny Karabach, maar door de moord op een deel van de politieke top gaan de Armeniërs mogelijk een nieuwe periode van geweld en instabiliteit tegemoet.
Het conflict om Karabach houdt de grenzen van Armenië met de belangrijkste buurlanden - Azerbajdzjan en Turkije - dicht, hetgeen de ontwikkeling van de Armeense economie in de weg staat.

Klik hier voor de grafiek

Bovenkant pagina

Wit-Rusland:

Dictatuur

Wit-Rusland is misschien wel meer Russisch dan Rusland zelf. Althans: dat geldt voor president Loekasjenko, die graag zou zien dat zijn land weer één wordt met het oude Russische rijk, zoals eeuwenlang het geval was. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie hebben de Wit-Russen aanvankelijk enkele stappen gezet richting een marktgerichte economie. Maar die lijn is nu volledig losgelaten. Het land is nu eigenlijk weer een ouderwetse Sovjetstaat. De economie is centraal geleid, en de president regeert per decreet als een alleenheerser. In oktober gingen duizenden betogers de straat op in de hoofdstad Minsk om tegen Loekasjenko en zijn plannen voor een unie met Rusland te protesteren. Toen de politie met harde hand ingreep, vielen tientallen gewonden. Intussen worden critici binnen en buiten het regime 'weggewerkt'. Kopstukken van de oppositie, die voorheen posities bekleedden als gouverneur van de centrale bank of minister van Buitenlandse Zaken, zijn spoorloos verdwenen. Anderen zijn het land ontvlucht.

De economische toestand is deplorabel: de inflatie bedraagt dit jaar 275 procent. Substantiële groei is niet te verwachten.

Klik hier voor de grafiek