Tobben in de tussenfase

De CPN bestaat niet meer, maar de communisten zijn in Nederland niet verdwenen. Ze hebben zich herenigd - en daarna gesplitst. "Het kapitalisme gaat vanzelf over."

Rentsje de Gruyter

"JA, WE LEVEN NOG", glimlacht de partijvoorzitter van de Nieuwe Communistische Partij Nederland (NCPN), Wil van der Klift. De bekendste communistische partij, de CPN, hief zichzelf acht jaar geleden op. Maar anders dan velen denken, betekende dit niet het einde van de communistische partij in Nederland. In 1992 had een handjevol getrouwen de CPN alweer heropgericht, tegen de zin van het oude partijbestuur in. Dit bedong dat er een 'N' voor de naam werd gezet, waardoor de NCPN een feit werd. Maar ook met een N erbij zien de leden zichzelf als een voortzetting van de CPN.

Sinds enkele maanden kent Nederland een tweede communistische partij: de Vrije Communistische Partij (VCP), een lokale partij met dertig leden, ontstaan na een conflict binnen de NCPN in Scheemda. Volgens algemeen VCP-secretaris Chris Steijvers komen de doelstellingen van beide partijen redelijk overeen. De afscheiding, zegt hij, moeten we vooral zien als een protest tegen de ‘commandostructuur' van de NCPN, waarin voor discussie geen ruimte zou zijn. Inhoudelijk ziet hij maar één wezenlijk meningsverschil. Dat betreft de vraag of de partij binnen de gemeenteraad een compromissenpolitiek moet voeren.

De communisten verhullen niet dat hun positie uiterst zwak is. De NCPN levert één wethouder en vijf gemeenteraadsleden, in de gemeenten Reiderland (Groningen) en Lemmer (Friesland); de VCP heeft twee gemeenteraadszetels in Scheemda, de buurgemeente van Reiderland. "Als de media over ons berichten, is de toon meestal: nog even en dan hebben we dat ook weer gehad", zegt Van der Klift.

Slechts een klein deel van de vroegere CPN-leden heeft zich aangesloten bij de NCPN. Een groot deel - cijfers ontbreken - ging vóór '92 al op in GroenLinks en de SP. Dat waren volgens de NCPN niet de "echte communisten". De woordvoerders van GroenLinks en de SP menen dat de ex-communisten niet meer als zodanig herkenbaar zijn binnen het geheel. Voor zover zij weten, bekleden slechts enkele bekende ex-CPN'ers nog belangrijke partijfuncties. Alleen op het jaarlijkse partijcongres van GroenLinks vallen ex-CPN-mannen soms op wegens hun kritische opstelling bij defensievraagstukken. Tijdens de Kosovocrisis, laat de SP weten, zijn er ex-CPN'ers uit GroenLinks naar deze partij overgelopen.Echte communisten, vertelt NCPN-voorzitter Van der Klift, zijn naast NCPN'ers nog oude CPN'ers die zich na de Koude Oorlog teleurgesteld of verbitterd hebben afgekeerd van de politiek. Zij brengen hun laatste jaren rustig in de volkstuin door, stelt Van der Klift spijtig, maar begripvol vast. Het huidige ledenbestand van de NCPN bestaat voornamelijk uit mannelijke vijftigers.

Het buitenparlementaire werk speelt een belangrijke rol bij de versterking van de communistische invloed. De partij heeft twintig regionale afdelingen, waarvan sommige ,,hard aan de weg timmeren''. In Zeeland, zegt bestuurslid Jan Cleton, is een aantal leden en sympathisanten zeer actief binnen bedrijven. Concrete informatie kan hij echter niet geven. Het betreft hier strategische informatie, die je niet aan de vijand prijsgeeft. Bovendien zal een baas die erachter komt dat hij communistische werknemers heeft, hen snel ontslaan. De vraag of de partij inderdaad 1.000 leden telt, zoals in eerdere krantenpublicaties staat vermeld, blijft ook om strategische redenen onbeantwoord.

Hans Heeres is al jaren een van de twee wethouders in Reiderland. Het NCPN-partijbestuur heeft gekozen voor een compromissenpolitiek, wat betekent dat de communisten in Reiderland een coalitie vormen met de PvdA. Volgens de VCP is het gevolg hiervan dat de NCPN zich te veel conformeert aan de PvdA-standpunten. De wethouder vindt het een onzinnig verwijt. Natuurlijk is de communistische slagkracht op zijn plek beperkt: ,,Ik ben verplicht me aan de wet te houden, daardoor heb ik beperkte mogelijkheden.'' Maar ,,tussen de regeltjes door'' heeft hij wel invloed. Door zijn inspanningen krijgen de uitkeringsgerechtigden dit jaar eenmalig een extra bedrag. Bij gladheid wordt er niet alleen zout gestrooid op de hoofdwegen, zoals de PvdA wilde, maar komt de strooiwagen ook langs alle straten met bejaarde bewoners.

DAT de NCPN vóór de aanleg is van een kunstmatig plassen- en recreatiegebied met luxewoningen, is, zegt Heeres, niet strijdig met de communistische idealen. De partij twijfelde, maar stemde in met het plan wegens de werkgelegenheid die het oplevert. Het voornaamste doel van de NCPN-fractie in Reiderland is de plaatselijk zeer hoge werkloosheid te bestrijden. Dat de partij, om dat te bereiken, compromissen moet sluiten, neemt ze op de koop toe. En die luxewoningen dan? Heeres: "Ach, wat is een luxewoning? Een eenvoudige arbeiderswoning kost tegenwoordig al snel drie ton; de plassenwoningen zijn niet veel duurder."

Wie de resultaten van de communistische bestuurders magertjes vindt, krijgt te horen dat de politieke en maatschappelijke problemen ook niet oplosbaar zijn binnen het huidige politieke bestel. Men is genoodzaakt binnen het kapitalistische systeem te functioneren, terwijl dat juist de problemen veroorzaakt. Rinze Visser merkt het als gemeenteraadslid in Lemmer. Hij zal vóór de komst van het geplande asielzoekerscentrum (AZC) stemmen en zich inspannen om de beschuldiging van inwoners te weerleggen dat asielzoekers de kinderen op weg naar school niet met rust zouden laten. Maar een AZC lost het achterliggende probleem natuurlijk niet op: dat zoveel mensen in eigen land geen perspectief hebben op een normaal leven. Zij zijn slachtoffers van het kapitalisme met zijn onrechtmatige welvaartsverdeling. De imperialistische multinationals maken zoveel mogelijk winst, over de rug van de vluchtelingen heen, aldus Visser.

Het probleem is van tijdelijke aard: volgens de marxistisch-leninistische leer is het kapitalisme slechts een tussenfase. ,,Het mooie van het kapitalisme is dat het vanzelf overgaat en zijn eigen doodgravers creëert'', meent NCPN-voorzitter Van der Klift. De periodieke overproductie, die het gevolg is van een ongelijkmatige ontwikkeling, zal het kapitalisme breken. De geschiedenis leert, zeggen de partijleden, dat een revolutie snel kan komen. Of ze het zelf nog meemaken, weten ze niet. Ze hebben allang afgeleerd termijnen te stellen. Het kapitalisme is veerkrachtiger gebleken dan ze dachten.

Als de revolutie komt, willen de Nederlandse communisten liefst een rustige. ,,Wij zijn niet zo van het geweld'', zeggen de NCPN-heren terwijl hun mobiele telefoons zoemen. Anderzijds moeten ze de revolutie wel een handje helpen: de inwoners van ons rijke land zullen niet vrijwillig hun eigendommen en posities opgeven. Het is goed voorstelbaar dat de omwenteling in Latijns Amerika begint, waar het politieke bewustzijn van de arbeiders beter is ontwikkeld dan hier. De VCP hoopt dat het tegen revolutietijd herenigd met de NCPN de strijd kan aangaan. "Honderd jaar geleden waren de communisten versplinterd, dat is ook goedgekomen."

Om zoveel mogelijk leden te trekken (liefst jongeren), hebben de NCPN en de VCP allebei een kleurige website op Internet geopend (www.ncpn.nl en www.scheemda.web.com) Op beide sites ziet de bezoeker het hamer- en sikkellogo onophoudelijk rondjes draaien om zijn eigen as.