Elf jaar na de dood van Georgia O'Keeffe is haar huis nog altijd een kleine vesting tegen de geest van artistieke opwinding die in New York en andere metropolen van de kunst zo'n grote rol speelt. Het huis ligt zo'n zeventig kilometer ten noordwesten van Santa Fe, de hoofdstad van New Mexico, op een plateau op 2000 meter hoogte.

Oriental Poppies (1928)

Met zijn lage, modderkleurige muren valt het bouwsel in het stoffige landschap nauwelijks op. Bezoekers zijn welkom, maar zeker niet van harte. Wie niet maanden van te voren een afspraak heeft gemaakt, hoeft er niet op te rekenen een kijkje in het heiligdom te mogen nemen of zelfs maar op het erf te mogen rondlopen. Fotograferen, niet alleen van het huis en het interieur maar ook van het uitzicht, is ten strengste verboden. En meer dan zes mensen tegelijk worden in het huis niet toegelaten. ,,Als Elvis Presley hier had gewoond zouden we het misschien anders aanpakken'', legt een kleine, gedrongen vrouw met een zuinig lachje uit, terwijl ze een groepje bezoekers voor het huis staat op te wachten met een forse spuitbus en een bruine fles muggenolie. Gemeen stekende muggen heersen op de binnenplaatsen en in de kruidentuin, waarschuwt ze, alvorens haar gasten voor te gaan.

Je hoeft geen bewonderaar van O'Keeffe te zijn om getroffen te worden door de intensiteit van haar schilderijen. Haar bloemen zijn meestal geschilderd vanuit het perspectief van een bij, die de reusachtige bloembladen dicht is genaderd of zelfs al naar binnen is gevlogen, de lonkende diepte van de kelk in. De kleuren zijn meestal fel, of van een dik, romig wit. Soms is het hart van de bloem een donkere tunnel, waaruit brutaal de stamper en meeldraden naar buiten steken. Soms is de hele bloem niet meer dan een vage, abstracte werveling van tinten, zoals in Abstraction, White Rose II - alsof de bij, dronken van de honing, in extase rondtolt in zijn hemelse oase.

Freudiaanse interpretaties liggen voor de hand. Maar al sinds haar eerste abstracte houtskooltekeningen in 1917 tentoongesteld werden, heeft O'Keeffe zich daar verontwaardigd tegen verzet. Ze beweerde dat de critici alleen hun eigen obsessies zagen. O'Keeffe wilde er niet van horen dat zij hen zèlf wellicht op een spoor had gezet door met zulke grote openhartigheid te poseren voor de intieme foto's van Stieglitz.

Jack-in-the-Pulpit No. IV (1930)

O'Keeffe maakte het de toeschouwer die verder wil kijken dan de psycho-analytische interpretatie ook niet makkelijk. Niet alleen in haar bloemen, met hun volle lippen en vingervlugge tongetjes, maar ook in de abstracte schilderijen met hun wolkachtige vormen en koortsachtige draaikolken komen telkens weer heel prominent allerlei menselijke rondingen, plooien en fallische figuren voor. De roodbruine bergen van New Mexico lijken bij O'Keeffe op vlezige, menselijke ruggen, met kloven en rode vlekken, als in een schilderij van Lucien Freud. Haar schelpen - soms met een toefje donzig haar, soms op een kier, soms helemaal geopend - zouden zelfs de verstoktste anti-freudiaan aan het twijfelen brengen.

Maar in de strenge eenvoud van het huis in Abiquiu weerspiegelt niets de wulpse uitbundigheid van die schilderijen. Hier heersen andere stijlen van O'Keeffe: haar nuchtere modernisme, haar aardse verbondenheid met de levenloze natuur. Achter de dikke lemen muren, die nog dateren van de vorige eeuw, strekt zich een klein netwerk van gangen, binnenplaatsen en sober ingerichte kamers uit, zoals gebruikelijk in huizen die in New Mexico gebouwd werden in de stijl van de Pueblo Indianen. Alleen de ramen heeft O'Keeffe in sommige kamers vervangen door grote glazen wanden. Geïnspireerd door de architect Frank Lloyd Wright, die ze persoonlijk kende en bewonderde, betrok ze zo het landschap buiten bij het leven binnen in het huis.

View from my studio (1930)

Op brede vensterbanken liggen de objecten van O'Keeffes stillevens - een paar gekrulde hoorns van een rund, de schedel van een knaagdier, door de zon gebleekte beenderen, kromgetrokken boomwortels en honderden in de loop der eeuwen gladgesleten stenen, die O'Keeffe verzamelde op haar lange wandelingen. In een kleine vitrine, als een horizontale televisie ingemetseld in een stenen tafeltje, ligt het sierlijke skelet van een ratelslang. Hier en daar staat tussen de houten doe-het-zelf meubels op de lemen vloer een stijlvol modernistisch accent: een ingenieuze klaptafel, een zwarte ligstoel, een glazen tafel naar een ontwerp van Mies van der Rohe. Aan de kale muren hangen in totaal slechts twee schilderijen van O'Keeffe, allebei abstracte geometrische figuren met veel wit.

Een wandeling door het huis is, ondanks de afstotelijke lucht van de muggenolie, een betoverende excursie door het schetsboek van O'Keeffe. Het atelier heeft twee glazen wanden, die uitzicht bieden op de slingerende weg naar Santa Fe, die ze als een vrijwel abstracte lijn in verschillende schilderijen heeft vereeuwigd. En ook de breedgeschouderde tafelberg, die als een verre maar betrouwbare buur aan de overkant van de vlakte staat, is een oude bekende. ,,God heeft beloofd dat ik hem mag houden, als ik hem maar vaak genoeg schilder'', zei ze over het rotsige reuzenaambeeld.

En op de binnenplaatsen ten slotte, met hun blinde muren, deelt de felle zon de wereld op in lichte en donkere vlakken, die O'Keeffe onmiskenbaar geïnspireerd hebben tot een aantal van haar stille, abstracte werken, zoals My Last Door en Patio Door with Green Leave.

Lees verder