Volgend jaar om deze tijd zijn we allemaal dood, of liggen op apegapen na een wereldwijde wervelstorm in computerland, veroorzaakt door de Millennium Kever. Daarom, ik verzin dit niet, zijn alle verloven van leger en politie ingetrokken, medewerkers van nutsbedrijven mogen niet met vakantie, de apotheek heeft voor twee maanden medicijnen in huis, een deel van de luchtvloot blijft aan de grond, havens worden gesloten. Pas maar op: je pacemaker op tilt, je beleggingsrekeningen verdampt, je pensioen pleite. Alleen de achterstallige parkeerbekeuringen zijn door de Voorzienigheid van de ondergang gered.

En dat terwijl de echte schade van de jaarwisseling bekend is: honderd miljoen gulden vuurwerk, nog eens zo'n bedrag aan overuren voor politie, ziekenhuizen en reinigingsploegen, plus een stelpost schade aan milieu, have en goed: zeg zo'n kwart miljard gulden elk jaar. Terwijl Oud en Nieuw per decennium een hele Betuwelijn opslokt, lijdt de mens toch het meest door het millennium dat hij vreest.

De M-kever is voor nu wat Satan was voor de overgang van 999 naar 1000: een afspiegeling van onze bavianenziel. Niemand die gewoon vrolijk is, zoals wanneer de kilometerteller van je auto de honderdduizend passeert. Bestaat de M-kever? Nou en of. Zullen er vliegtuigen door neerstorten? Nee, maar elk ongeluk (ook met het keukentrapje) zal, tot ver in juli, aan de M-kever worden toegeschreven, ook al is geen enkel verband aantoonbaar.

Deze paniekreacties gelden als normaal, want onze maatschappij weet niets van wetenschap. Zowat tien jaar geleden zette ik de datum van mijn Mac op 1 januari 2000 en heb ik systematisch alles geprobeerd. Er gebeurde niets. Eigenlijk jammer, want dan weet je nog niet veel, maar: leve het experiment, van klein tot groot. Het veelgevreesde keten-effect is niet erg, want bij elke schakel geeft de kever zich bloot. Een lawine-effect, veel gevaarlijker, is iets heel anders.

Wetenschap werkt met zorgvuldige experimenten waar dat mogelijk is, met uitgebreide en volkomen open uitwisseling van ervaringen, en vooral met heel veel kritiek. De aanpak van de M-kever lijkt grotendeels precies andersom te gaan: theoretiseren zonder experiment, geheime rapporten en andere stiekemheid, bangmakerij, napraten, en vooral het verdacht of belachelijk maken van andersdenkenden.

Naarmate de tijd verstreek werd de toon in de media schriller, en de eerste praktijkgevallen waarin de M-kever toesloeg werden breed uitgemeten. Het waren minuscule ongemakken, zoals het tijdelijk weigeren van een kredietkaart. Het vuurwerkvee en het dronken geteisem rondom elke jaarwisseling aanvaardt men, maar met het idee dat eventueel misschien je pinpas een dagje niet werkt, kan niemand leven.

Erger problemen bleven uit; toch werden de voorspellingen steeds kleurrijker. Het dikst met aap belegde broodje is nog steeds de schrik van elke Benidorm-pelgrim: het Neerstortende Vliegtuig. Laten we eens kijken waarom een vliegtuig vliegt. Onontbeerlijk zijn de vleugels. Zouden al die lijmnaden, scharnieren en klinkboutjes weten hoe laat het is? Welnee, dus die blijven wel zitten. Brandstof? Is aan boord, en ook in de kerosinetank zit geen klok of kalender. Motoren evenzo, of het moest zijn dat het vliegtuig denkt: `Negentienhonderd? Maar de straalmotor is pas omstreeks 1935 uitgevonden! Ka-BOEM!'

Navigatie is ook geen groot probleem. Een eerstejaars sterrenkunde kan je voorrekenen dat een eeuw tijdsverschil ongeveer overeenkomt met een navigatiefout van honderd kilometer. Groot genoeg om het verschil snel op te merken, klein genoeg om handelbaar te blijven, want binnen die afstand kun je een luchthaven zowat ruiken.

Wat mij verbijstert is dat iedereen met vage rampscenario's komt, maar dat niemand ooit vraagt naar een werkend voorbeeld, een logische en onontkoombare reeks gebeurtenissen die bij de M-kever begint en eindigt in een catastrofe. Iemand die iets gaat ontkeveren zal toch af en toe eens met een echte tor voor de dag moeten komen. Een dozijntje goed gedocumenteerde praktijkgevallen, van het type: `Dit draadje zit los, en er staat 20 kilovolt op. Als het dichter dan 3 mm bij de brandstoftank komt, slaat een vonk over naar massa, en boem.' Zoiets als het pijnlijk nauwkeurige, en wetenschappelijk volstrekt verantwoorde, onderzoek naar de toedracht van het ongeluk met vlucht TW800.

Wat te doen bij zo'n paniek? Zou redelijkheid helpen? Niet zolang bijna honderd procent van de bevolking ongeletterd is op het gebied van wetenschap en computers. Ergens in Nieuw-Guinea schijnt een kannibalenstam bestaan te hebben die geloofde dat de Zon alleen opkwam als men tijdens het donkerst van de nacht aan het strand ging zitten bidden. Wie durft daar voor te stellen om de boel bij wijze van experiment eens op zijn beloop te laten? De Zonnegod en andere opperwezens zijn vervangen door chips. Die zijn even wispelturig als de oude goden. Mensen reageren op de slag van middernacht-2000 als Kousbroeks kat op de deurbel: `Zie je wel! Ze zijn gek geworden! Ze komen me vermoorden!'

Het ironische is dat men die wispelturigheid der chips, en de tastbare schade die daardoor ontstaat, net zo gewoon vindt als de nieuwjaarsbende. Computergebruikers zijn zo gewend geraakt aan de prutsproducten van het Microsoft-Intel monopolie, dat niemand er meer van opkijkt als zo'n computer er een aantal malen per dag gewoon mee ophoudt. Hij `bevriest' zonder opgaaf van redenen; hoogstens een verwijzing naar General Error, een krijgsheer die meer op zijn geweten heeft dan Djengis Khan. Daar ligt niemand wakker van, en slechts 10% van de kopers is dan zo slim om op Macintosh over te stappen.

De M-kever is een technisch-wetenschappelijk probleem, en de maatschappij bewijst hoe men met wetenschap en techniek omgaat door geen wetenschapper of techneut de leiding van het onderzoek te geven, maar de ex-directeur van een aan lager wal geraakte gloeilampenfabriek (zoals de stichting Nuttig Wetenschappelijk Onderzoek wordt geleid door de ex-directeur van een failliete vliegtuigbouwer). Vanwege zijn mythische status. Een doekoen dus, een sjamaan, een bitbezweerder. Zoals de doekoen geen verstand heeft van geneeskunde, zo ook heeft de bitbezweerder nog nooit een regel code geschreven, en is dus uit managers-oogpunt de ideale persoon om iets in computerland te regelen. Maar sjamanen hebben wel verstand van mensen. Dus: geen wetenschap maar reclame, compleet met seksistische cliches (`Schat, is je millenniumprobleem al opgelost?' piept het domme blondje). De luisteraars kunnen zelf niets uitrichten, dus zo'n campagne kan alleen maar bedoeld zijn om stemming te maken, en kritiek over kosten/baten te voorkomen.

Wat zal er gebeuren? Bijna niets. Niet helemaal niets, want de M-kever bestaat wel degelijk en zal zeker knaagsporen achterlaten, vooral in de financiele administratie en op personeelszaken. Vergeleken bij ontploffende vliegtuigen is dat klein ongerief. Die mildheid zal als een groot succes voor de software-operatie worden aangemerkt, evenals de kannibalen het opgaan van de Zon toeschrijven aan hun religieuze inspanningen.

Stel dat er een natuurkundige neef van Tijl Uilenspiegel was die het waagde niet te bidden voor de Zon. Hij zou worden gedaagd voor de Raad der Ouden, knarrige koppen in driedelig grijs met bijpassende peniskoker. Men zou hem veroordelen ter zake van criminele roekeloosheid, zijn bezittingen verbeurd verklaren, en hem doden en opeten. Want naar kapitaal en naar mensenvlees hebben de sjamanen een onstilbare honger.