Stempelen als geheim wapen'2000-probleem'

Door onze correspondent RENÉE POSTMA
BOEDAPEST, 23 NOV. Er dreigen grote verliezen voor buitenlandse bedrijven die zich in Hongarije hebben gevestigd vanwege het millennium probleem. Nederland heeft zwaargewicht Jan Timmer ingezet om de Hongaren de weg te wijzen.

,,We hebben alvast een paar duizend nieuwe stempels laten maken'. Als de elektronische wereld op 1 januari 2000 tot stilstand komt heeft Agota Farkas haar antwoord klaar: de handbediende stempel, het machtige instrument van de eeuwenoude Habsburgse bureaucratie. Een paar honderd Hongaarse, Britse en Nederlandse zakenlui staren verbijsterd voor zich uit als het hoofd informatica van de Hongaarse douane haar geheime wapen onthult.

Stempels? Handmatig bediende stempels? In gedachten zien de zakenlui al honderden kilometers file voor zich langs de Hongaarse grenzen. Unilever neemt jaarlijks alleen al tienduizend douanehandelingen voor zijn rekening. Als de Hongaarse douane het millennium probleem niet aan kan zullen de grote multinationals die zich in Hongarije gevestigd hebben grote verliezen lijden.

De top van het Nederlandse en Britse bedrijfsleven (o.a. Philips, Procter & Gamble, Heineken, ABN-Amro, ING en Sara Lee) in Hongarije maakt zich grote zorgen over de manier waarop de Hongaarse regering zich voorbereidt op de elektronische sprong naar de volgende eeuw.

De Nederlandse en Britse ambassades hebben zwaargewichten Jan Timmer (voorzitter van het Nederlandse millennium platform) en Ray Brown (Britse regeringsexpert op het gebied van het millennium vraagstuk) naar Boedapest gehaald om de Hongaren wakker te schudden. 'Optimisten weten niet waar ze het over hebben', houdt Timmer zijn gehoor vriendelijk doch dreigend voor. 'Hoe meer je van het probleem afweet, hoe groter het wordt'. De sleutel tot oplossing van het problem van de eeuw ligt in het menselijk gedrag, betoogt de Nederlander. 'Informatie technologie en management zijn op zich niet genoeg om het probleem op te lossen'. En dat ligt heus niet alleen aan de Hongaren, die onder het communisme decennia lang gekneed zijn in de molen van de centraal geleide economie. 'Wij mensen hebben een probleem. Eerst ontkennen we dat het problem bestaat, dan zien we langzaam in dat het er echt is en schuiven we het op de lange baan. Maar voor de eerste keer in de geschiedenis van de mensheid kan dat nu niet. Het gaat gewoon gebeuren. De tijd zal ons inhalen'.

De Hongaren knikken instemmend en maken aantekeningen. Begrippen als de mensheid en het menselijk gedrag vallen in goede aarde. Maar even later blijkt Timmer's boodschap toch niet helemaal begrepen te zijn. Ferenc Agárdi van de Verenigde Hongaarse Energiebedrijven geeft een droge opsomming wat zijn organisatie allemaal doet om te voorkomen dat op 1 januari 2000 het licht uit gaat. Er volgt een indrukwekkende lijst van controles en werkplannen; op 1 januari 2000 moet alles klaar zijn. 'Ik verzeker u dat de energievoorziening hier in Hongarije niet onderbroken zal worden', besluit hij. Einde discussie. De zaal wordt onrustig. 'Maar welke garantie hebben we dat er geen stroomonderbrekingen zullen zijn', roept iemand van de Amstel bierbrouwerijen. De energieman moet het antwoord schuldig blijven.

De Engelsman Ray Brown wijst het publiek nog eens op de formidabele omvang van het millenniumprobleem. 'Zelfs als je alles getest hebt is het nog niet uitgesloten dat er storingen zullen optreden. Het gevaar zit hem in de 'ingebedde systemen' die op onzichtbare plaatsen hun eigen gang gaan.' Net als Timmer wijst Brown erop dat overheid en bedrijfsleven moeten samenwerken waar ze kunnen. Elkaar op de hoogte moeten houden hoever ze zijn, waar ze tegenaan lopen. De zaal vraagt om een geďntegreerde overheidsaanpak. Maar dat ligt in Hongarije niet zo eenvoudig.

Het land heeft net een regeringswisseling achter de rug. De centrum rechtse regering van Viktor Orbán is nog druk bezig zich in te richten. Trouwe vazallen van de vorige, links liberale, regering worden vervangen op alle overheidsniveaus. Beleidsfouten van dit moment worden gretig afgeschreven op het conto van de vorige regering. De continuďteit van beleid staat onder druk. Marietta Zöld Roska is informatica deskundige in het onlangs opgetuigde bureau van premier Orbán, een soort schaduw kabinet van partijgetrouwen. Het millenniumprobleem heeft topprioriteit. 'Wat werken moet op 1 januari 2000, zal werken' belooft Zöld Roska. 'De Hongaarse regering stelt zich voor 100% verantwoordelijk voor de openbare sector'. Op vragen uit het publiek wanneer de nieuwe regering met een geďntegreerde aanpak komt kan zij slechts naar de toekomst verwijzen.

'De Hongaarse organisatie ziet er op papier goed uit maar het is altijd de vraag wat er achter de organisatie schuilgaat, wat het realiteitsgehalte is', legt Timmer even later diplomatiek uit. In Nederland worden de berekeningen en prognoses voortdurend bijgesteld. Er treedt vertraging op, niet omdat het probleem nog ontkend wordt, maar omdat het veel lastiger blijkt dan oorspronkelijk werd aangenomen. De kosten komen ook steeds hoger uit. Een Nederlandse multinational waarvan Timmer de naam niet wil noemen heeft zojuist zijn begroting voor de aanpak van het probleem met een factor zes bijgesteld.

Het besef van de urgentie van het probleem lijkt nog niet op alle niveaus in Hongarije doorgedrongen. Het internationale bedrijfsleven voorziet grote problemen als de Hongaren niet snel in actie komen. De handen jeuken. 'Nederlandse bedrijven als Philips, ABN-Amro, ING e.a. hebben zelf op het gebied van het millenniumprobleem al heel veel werk gedaan. Ik meen te weten dat als er op het Nederlandse bedrijfsleven een beroep zou worden gedaan om samen met de Hongaarse regering een projectmatige task-force neer te zetten, dat zij daar gehoor aan zullen geven.', aldus Timmer. Maar voorlopig lijkt de Hongaarse overheid nog niet echt behoefte te hebben aan de Nederlandse poldercultuur.